Komaser ajungtsü ?

Nagaland ajungtsübaji kaketriju nungi tenzüktsü, kechiyong kaketriju ya senso tajung küma yangludak lir. Aiben asenoki kaketriju ya tanur ka tulur aser takar kümdaktsütsü asoshi shisatsü angazükdak tesem ka dang amai bilemer. Ajisüaka yamaji masü, tanur ka tazüngtsü tashi zünger takar aser tulur akümtsüba dang nungi pa mesüra laji Tsüngrem tsübuba ochishir, pei lima aser nübortem meimba nisung ka kümdaktsütsübajiang tongtibangba lir. Tazüngba degree aika ngua talangka züngaka mesüra zünger tulur aser takar kümaka, pa mesüra laji Tsüngrema metsübuba nisung ka süra pai nübortema metsübutsü, anungji memeimtsü. Tanü asenok aika item ama nisungtemji lir. Tanü Nagaland raksaba timtem ya school nung tesayurtem 438 tashi agi pei melen tangar (proxy) yoka sayudaktsüba nungi tenzüka bilemdangdi. Item ama tesayurtemji koba ama kaketriju ka nungi koba ama tesayurtemi sayua züngtetdaktsüar na ta bilemer. Parnok azüngba kaketrijutem nungjia, ashiko, proxy tesayurtemi dang sayua alitsüa akok mesüra parnok dang sayur tesayurtem jagi kechi mapa inyakdir inyakaka nübortem meima ochishia inyaktsü mesayui alitsüa akok. Tanurtem yimya nung tesayurtemi tebang agi kechi sayur ta asüba dang nungibo tesayur taküm kati parnok tsüngdang koma lia sayur ta asübajiang tongtibangba lir. Aji oda, tesayur kati pa mesüra la ita sen tesadang ka agi pa melen tangar ka yoka sayudaktsüba jakla jagi asüng Nagaland atema asen tanurtem kechikomaka renemtsütettsü ? Asen tanurtembo ajak private school-i yoktsü aser asenokbo mapai mao government tesayur inyakba tenüng nung ita sen achitsü. Iba ita sen jagi asen tanur private school fee agütsütsü. Aji Tsüngrem aser nisung tsüngdang shitak na ? Aji agi asen tarutsü jungdima ? Shitakba agibo, government school nung inyaker tesayurtemibo pei ita sen nungi shilem tilakabo agizüka pai mesüra lai sayuba tanurtem rongnung sensaker tanurtem karbo yaritsüla. Aji oda, khenkhenbo government-i magütsüaka school nung tanurtem asoshi nüngdak reprangtetba mapa karbo inyaktsütsüla. Tesayur kati class takdang nung sayubaji tazüngtsü kaket nung agüja aliba kisüng sayutsüba masü saka ochi aser temeim indang sayutsü tim. Iba jagi dang asüng asen lima jungadoktsü. Ajisüaka, Nagaland ajungdakbo maka, government school-tem nung proxy tesayurtem indang tejembidak nung, ano külen Nagaland nungbo government school nung azünger tanurtem nem anüngdang chiyongtsü asoshi center government nungibo jangotsü talila-ang angur ser nung tanurtem nem chi mechiyongdaktsür ta nübortem asoshi angati bendanga agüja inyaker telok ka tenüng agi, Nagaland Public Rights Awareness and Action Forum-i metetdaktsübaji tanga state-tem tsüngdang taaktsüka lir. Khenkhen anüngdang Assam lima ajanga süidang, Assam nungbo government school-tem kima temenungratsüka tesayurtemi tanurtem tarensena mendaktsür chiyongdaktsüba angur. Iba denji asenokbo anasaia marur. Ashiko, tenüng agi Nagaland school-tem nung hopta nung khen anüngdang tanurtem chiyongdakja alitsüa akok. Ajia asenok atemabo tangari meinyaktetba mapa tuluka inyaktet amato noksa agir osangkakettem nung adoktsütsü. Nagaland nung yamai governnment school-tem mezüngmeshia yutsür asenok chirtem kecha agia manüngdaktsüi private school-tem nung züngdaktsüba yagi asüng Nagaland majungtsü. Atangji, asen tanurtemji takar aser tulur aser yimsüsür akümtsüa akok saka Tsüngrem metsübu aser alima memeimba nisung ka süra parnokia asenok ama mapai mao aser mapa meinyak ochimashilen nungi aruba rongsen dang nükshitsü. Tanü asenoki meteta aser memeteti item tetsübutsü lenirtemji yangludagi. Ano tezüdangtsükaji, Mon district kübok Aboi sub division nungbo government school-tem nung amendak peria maliba agi tanurtem school nung magizüktetba osangji tamamangtsüka lir. Alima aso 21 buba (21st Century) nung asenok küm metsübubai ayaok tashi nunga Nagaland nung government school-tembo yamai dang alitsü na (?) ta government-i shisabolua bilemdangtsüla.