Koya nungi kümzüka alitsü acha-a ayangba (Rodent management)

(Maneni yashi adok nungi…)
Chemical control: Iba ya mozü amshia südaktsüba inyakyim mapa lir. Ya tanga teinyaktsü ajak inyaktanger tamakok angu nung dang tatemsa koya akoktsü miim mozü chidakja südaktsür. Koya mozü tapu balala telemsa yamai lir:-
a)    Poison baiting ( Miim chidaktsüba)
b)    Fumigation ( Miim mopung apuba)
c)    Rodenticide dust ( Powder miim asemba)
d)         Repellent spray ( Arshitsü mozü asemba )
e)    Chemosterillants ( Techanu mabentsü mozü)
11.  Süra koya mozü tapu balala agi koma temang nung mapa inyaker aser komala mozü amshitsü temelaba lir?
India nung koya mozü tapu aika yanglua amshir saka tang tashibo item ya dang registered süa ayoktsü mela-a lir:-
a)          Acute poison (Yakta südaktsüba) – Barium carbonate, Zinc phosphate.
b) Chronic poison (Meilongi südaktsüba) -Fumarin, Warfarin, Bromadiolene.
c) Fumigant (Miim tango) = Aluminium phosphate.
12.  Mozü tapu balala ya koma aser kodang amshir aji rasa-a shidaktsünür.
Acute Poison: – Iba mozü yagi koyai miim chizukli dang temang nung timtem adokdakja ondaka südaktsür. Asenoki amshiba koya timtem adokdakja ondaka südaktsür. Asenoki amshiba koya mozü timba iba ya lir aser kanga dang lendong. Nisung karbo iba miim mozü ya peisasa soseta asütsü atema achiba asen lima tashi nung ataloka lir. Shia aruba ama koya ya kanga dang tekümdang aser mapang agia ladangerang pai chiyungtsü achir asünung asenoki iba mozü kenyongi chiyungtsü nung meyokteper tangbo meyutsütsüla. Iba den nukjidongji yimer ajak ayonger amshiba ajanga kenyongi koya timbaka jenshia meyoki südaktsütsüsa amshitsüla. Mozü inoker yutsütsüba koya chiyungtsü yamai yanglutsüla.
a)    Jang/ Wheat menungsaba    – 90 gms
b)    Patemjang cake        – 20 gms
c)    Ngashi takong powder        – 5 gms
d)    Patemjang/ Azü totsü        – 8 cc
Item ya meyoktepa ball ama longlonga yanglutsü aser 2-3 days mozü meinokidang koya nem anüdakja chidaktsütsü. Iba sülen ano kasa chiyungtsü yanglur chiyungtsü telong nung miim mozü enoka yanglur nikongtsütsü yimer ajaki külemi dang koya nem chidaktsütsü. Anepdang yakta koya tasü aser chiyungtsü tanung ajak shitena bendener ali tur remtsütsü. Odang mashi indokra kiset shiruru, ozü sangnü aser arem shirurutem koya tasümang chir item shiruru tema asür.
Chronic poison: Iba miim mozü ya ternem cake ama yanglua dang lir. Ya jenjang tasak saka tamshitsü temela aser lendong magütsür. Iba miim chir asüba koya tasümang tatishitsü agi azü aser tanüi bena arua achinunga parnok masütsü. Iba ya meilongi dang anogo 7 -10 tashi nung koya südaktsür. Ternem cake ya anogo shia tilala sangzüker koya alidak jaka nung toktsütsü. Anogo abensar koya tasümang bushia bendener remtsütsü. Item cake poison ya tokan nung “Roban” mesüra “Moosh Moosh” ta zulur ayoker.
Fumigants: Iba dang miim mozü mopung yokba ta ajatsü akok. Mozü ya koya südaktsütsü kanga dang tajung saka technical nisung tena inyaktsüla. Mozüji aluminium phosphate ta ajar aser tokan nung angur.
13.    Süra tatemsa koya wara nungi kümzüka alitsü aser timi acha – ayangtsü maparen nung kechi tayongzükba agütsür.
Asenok koya den raratsü tongpang ya kanga züba-a mebilemtsüla. Koyai tesama agütsüba shisadangtsüla. Iba den koya tepsetsüji kija khuret ama masü saka lokti ajak khuret ta angateta inyaktsüla. Ano shir yimer lushi nungsa süngküm tepen apong tenzüker yaktadang Agriculture Department aser District administration dang report süa tekümdangtsü aser awa-oa inyaktsü kechisa lir aji metetpela-a alitsüla. Town aser yimtsüng nung koya teimba küma moudaktsüi tapet sentong lokti shiai yanglur mapang shia ‘rodent control campaign’ aotsüla. Yimtsüng shiai kodang koya meso tenzükba osang angashidir yakta department den tongteprateper tapet sentong yanglua koya wara nokdangtsüla.

– Courtesy ATMA Mokokchung