Laishiba pei ajung asa mamatokba nübu kar

~ S. T. Yapang Lkr. Kohima.

Nagalima nung tang aser tesüiba tulurtem timba Tsüngrem tenzüker chirtem liasü/lir, asen lima tanü ama masü, sensaker timba den alima tazü nung timtemseta mamangertem Tsüngrem dangi anir aruba asoshi Tsüngremi parnok chirnurtem nem yamaji moatsü südi ta amanger.
Tsüngrem tenzüker chirsa masüyonga asen Naga nunger tamanger ajaki ama Laishiba otsü aika meteta lir, item rongnung tulurtem shirnoki sensaker meyong chireptsür parnoki teti bilemtetba Laishiba otsüji tai atoktsüba ya ka asütsü südi, koda Yisui asen menen masadangi tai atok yamaji parnoki sensaker meyong chitsüa liaka aji masadangi taiji atoktsüla ta asüba o dang arur, ibaji onoki office balala sema senzüdang aiben ajuruba ka lir, ajisüaka Laishiba rangben nung yamajisa inyakba dangbo shia mali ta nibo langzür, Zakia-ibo ashi “….Ni tai agi kar ket nungi langka agizüka lira, pa nem pezüsü agi tali ni shia (meyipa) agütsütsü” (LUK 19: 8).
Tamanger kin, tamanger tesa, ano tenzüker/ missionary chirtem timba, saka ashikülak mapaji tesüngmangtsüka lir, iyongjiang asen den külemi alir mamangertem asen Naga nunger tamanger libaliru ngur temulung meyipba otsü makatsü südi.
Joko asen lima tia asenoki yamai ang kümdaktsü nungji Arogoia metetsükaji Arogo meyong sen agi yangluba Arogo toklang tenzüker ki, lenmang, metsümeshiba ki aser tzübu yamala aika yanglur, itemji Govt. nungi mesüra yimdak telidakpuri noksa tangoker Govt. nungi teyari agütsüa yangluba ama inyakba mesüra tulur arudang itemji department-i inyakba ama sayua senzüba maparen songtemtsü tim.
Ano asenok Khrista dak amanger nüburtemia sorkar den libaliru metettsükaji sensaker meyong department aika nungi arur, asenoki bendanga metettsübaji scheme aser ACT balala lir, kodang scheme ta südir tapet tesem repranger yangji agütsür, saka asen lima nungbo tulur alir yimtem mesüra tulur nem shiri timba senpettsür parnokji timba angutsü akok. Kodang ACT ta südir aji ketdangsür mulung masü temzüng agi kechisüdir süaka agütsütsüba lir, nenoki ketdangsürji aputaka külemba agi sen aika arutsü ta masü, mesüra nenok nem ochishia magütsüba agi nenoki ketdangsür taiji puteta au senchi chir pa/lai auyazükbaji meyipdaktsüba agi tarutsü nung nüburji sen mangutsü ta masü. Auyazükba sen asoshi tulur süaka yimdakliri jaoka keno asüngdanger au senchi achitsüji takoktsü lir, aser jaoker marura lanurtem tapui yoktsü asen sobalibai mela lir, aser asen sobalibai melaba benshitsüji linük temzüngia mela lir.
Tekalen ashiba ACT rongnung RD Department nungi aruba MGNREGA ya ka lir, ya BDO mesüra ketdangsüri meimer yim nem timba agütsütsü makok, tatsüba agi BDO mesüra ketdangsür mulung masü. Ajisüaka ketdangsür kari ‘VIP quota’ tenüng atemer sensaker sen chireptsüa lira iba senji pa/lai menoktsü, kechiyong MGNREGA nung VIP quota mali, külen shidi sürbo nüburi tetemlok medeni meshiba asoshi ketdangsürtemi ang nübur dang kanga pelatsüla. Yihova Tsüngrem nungi tetuyuba balaka marura tang tashibo ‘VIP quota’ nüngtem nung rakzükratemertemi pei sasa menoktsü renema ata tajungba. Kechiyong Tsüngremer tetuyuba tejangja yur iba keno tenzük nungji onok Tsüngrem tsüngdang sentsütsür masütsüsa tembanga yutsütsüji tim mapa lir.
Department aika nung ketdangsürtemi “Nashi pungchi mo anetdang nai tebang tenembang” (Tazüngkunem 25:4) ta zülua aliba agi yangji ajemdaker 30% aluzüka tenzük sülaba, saka nüburtemji sowar dang mesük, tashi onsara tanga tesa aser tejungnü, anungji item tashi maitji repranger oda oda 80% aser lapilarar yimkong meyong 85% VIP quota atemer chitsüba ama reprangteter, saka lapi pur aser sowartem mit adokbaji azüzüktsü kanga tasak lir. Nashibo moji netmar lepseta achitsüba dang taa kecha maka, saka Govt. tenzükertemjibo itasen den taa aser olioraba ajak angur, saka ibajaki tenük asüngerji apara.
Ajak ta mesüaka sen meimer Govt. tenzükertemi pei ajung asa dang Laishiba rateter aser Lai tekongtemji pei tajangzük angutsüsabatem dang temulung nung rizünga ayur aser bilemteter. Tai tokdaktsünür, saka mapa tamajung nung jaki temulungbo memeyiper, ibayongji tamajungba dang akümer. Ya tangar indang jembir masü asen Nagalima nung Yisu dak amanger indang jembir.
Yimdaklir mesüra sensakertem ya timbaka tongmelang takümtem lir, ibayongjiang sensaka alir, anungji ketdangsürtemi tiyazü o balala shia amokmerener aser mesüzüka ochi lenmang nung jaki sensakertem nüktzü aneta, teka tazüng meyipa yoker, saka item tekülak nisungtemji kenübosa pei asoba sang nungji aputsü. APIJEMTSÜ 1:32 nunga yamai shia lir “Tongmelanger meyipa aoba jaki parnok lepsettsü”. Tanü item sensaker o ketdangsür na tsüngda rarar masü, kechiyong sensakertem dangji ‘nenok meyong asoshi raratepang’ ta sür toktsü nung ketdangsür dangji o kata shitettsüba masü mesüra ketdangsüri ashiba oji kata meyiptsütettsüba masü, salem dang agütsütsüsa akümtsü, anungji sensaker melen onoki nokdaktsütsü, ajiasünung nüngdakba tesem apir nübur taginüba dak ajemdaker ‘public hearing’ alitsü akok.