Mapa inyak ashitsüla

Nagaland nung zünger mapa bushir lanur 70,420 tashi lir saka item rongnung karbo mapa inyak mashiba agi mapai meitettertem alitsü ta yakanü Labour & Employment, Parliamentary Secretary, Mmhonlumoi ashibaji tanganütsübo maket saka shitak lir. Paibo zünger mapa bushirtem rongnung karbo ta ashi saka karbo masü aika tazüngbo azüng saka kecha memetetba purtem alitsü. Ibayongji, tanü asen lima nung mapa makaba agi mapa mangur masü saka mapa inyak mashiba agi mapa mangur. Aji oda, graduate-bo asü saka temetetbabo kecha mali, engineering degree-bo lir saka engineering mapa kecha memetet, computer amshitsü azüng saka computer lapoker mapa meinyaktetter ta asüba ama lanurtem aika timtem tia nung lir. Jungjungabo azüng saka mapa mangu ta atartem dang nungibo tazüngbo azüng saka kecha memetetertemjiang tebilemtsü tuluba lir. Ibaji zünger mapa mangurtem tai masü saka parnok sayurtem tai lir. Tanü asen lima nung dang masü saka tesem aika nung kaketreju aser training agidak tangazükba junga magütsü aser mapa inyak junga mesayu ser kanga junga renemba kuli kaket (certificate) agütsür. Ibaji alima ashioktsüba mapa ka lir. Aji oda, certificate-bo kanga junger saka temetetbabo kecha mali ta ser mapa inyakertemi alima rajang kümdaktsür.  Atangji, yashi tashibo certificate bushiba putu liasü saka tanübo mapa inyak metetter bushiba putu lir. Iba jagi asenok kidang certificate sünga yur mapa mangu kazüteper. Tazüngba maliyonga mapa inyak metetra mapa inyaker meinyakma angur. Aji oda, tanübo government mapatem  dang nungibo private company-tem nung inyakba ita sen aser teyari tajungba angur. Aji oda, zünger government mapai aiba dang nungibo telecom ama, oil company ama mesüra bank nung inyakbajiang ita sen aser teyari tajungba ngua aotsü lenmang sademsadema lapoka lir. Anungji, zünger mapa inyaker metetter atemabo government mapa ataa arishi anogo lalutsü menüngdaker, anungji akok tashi mapai yakta aitsüla aser  tashi itta  alidang mapa nungi anener ano pei jangraba mapa inyaka taküm atemtsü bilemtsüla. Ano, zünger mapa inyak mashirtem asoshia mashi nung shir ama aser memetet nung metetter ama sayua sübokrem asüyonga amshia government mapai aitsü memerangi memenu dang mapa inyak langkabosa angazüktsü merangtsüla. Memetetba metettsü aser mapa inyak angazüktsübaji taküm nung kodanga temenu maka. Tanü Nagaland nung mapa inyaker meinyakma lir, anungji mapa inyak ashir nübo nüngdaker.  Aji oda, computer amshia kaket menüngba yimya kisüng metetba agi nisung aika mapa angutsü. Iba mesük asenoki light yanglu ashitsüla, tzü pipe pereptep ashitsüla, kidang rong atep ashitsüla, hotel lapoktsü asoshi tangar bendanger chiyongtsü tapu balala yanglu ashitsüla, machine tapu balala yanglu ashitsüla, alu yima yangji züsentetba chiyongtsütem tangaleni yoktsü lenmang bushiteptsüla. Iba amaji alima meimchirtem nüngdak reprangteta asenoki yanglutsüla. Iba jagi nisungtema anisüngzüktsü aser teyanglurtema tajangzük angutsü. Aji oda, tilaba agi tangarbo tebu tushitsü (toothpick)  dena nüngdak reprangtetba agi sen million aika jenjang yanglur alima ajunga nung ayoker. Alima nung nisung kati inyaktsüba mapaji yamaji angutsü tim. Tanü putu nung asenok lanurtemia asen nübortem kechi nüngdaker ta asüba tsütsü bilemdangtsüla. Aji oda, asenoki asen lima nung asen nübortem nüngdak reprangtetra ibaji asenoki inyaktsüba mapa asütsü. Tang tashibo asenok nüngdakba mapa ajak tangar nem inyakdaktsür, ibaji asenok azümasenba kija agibo masü saka asenoki memetetba ajanga lir. Aji oda, asenok ano khen asentenshir tanü ya asenok asoshi mapa inyak angazükba mapang ka tenzüktsüla. Aji oda, inyakerang chiyongba tepela aser tangari züsentetba chiyongtsütem apayua bilemba tangatetba asenok mulungjangi arudaktsütsüla. Aji oda, zünger mapa mangu kazübaji taaktsüka saka ano iba dang nungi tamajungtibaji tazüngbo azüng saka meinyak ser chiyonga kazüba takümji asütsü. Ibajibo alima nung alir meinprongdaktsür taküm ka dang asütsü. Mapa tulu tila kecha mali, asenoki kechi jangrar, kechi inyaktetter aser nübortem asoshi kechi nüngdaker, ibaji inyaka chiajema nümadangdanga alitsüla.