Mapa inyaktsü yimya sübaba

Taküm nung benshiba yimya ajak ya yimyasübabatem lir. Aonung yakta mejanger anepdang yakta saakba mesüra tesü mejanger tesü saakba yimya ajakji yimyasübaba dak aket. Iba kasaji yakta chiyonger yakta mapa tenzükba aser tesü chiyonger mapa tesü tenzükba ajakji nisung ka yimya sübaba dak aket. Aji oda, yimya sübaa mapa meinyakra kodanga meinyaknütsü saka yimya sübaa inyakra mapa inyaker menennütsü.Tanü asen loktiliba nung lanurtem aika mapa maka ama kazüa senzüa angubaji mapa makaba agi masü saka kazütsü yimya sübaba ajanga lir. Iba tebilemtsü atemaji lanurtem kija aitsütsüla masü saka tsüraburtem shilema dena lir. Aonung mejangba aser anepdang saakba nungi tenzüker, chiyongtsüba, mapa inyaktsüba, kaket azüngtsüba aser anisüngzüktsüba mapangtem ajak telatetba ka yur tsüraburtemi anir tanurtem ajak yimya sübadakja anitettsübaji tsüraburtem asoshi kanga tongtibang lir. Atangji, süoshi agiba tashi nunga yimya sübaba dak tuluka keta lir. Yimya mesüba nungji akhidang tsüraburtem mapangbo halfpant aser tula asemtsübaji taaktsüka liasü. Tetezü, halfpant aser tula masem kazütsübajiang nümadangtetter saka süoshi agitsübajibo taaktsü maka ka inyaker ama bilemer. Iba kasaji tanü lanurtem rongnung yimya mesüba nungji mapa inyaktsü aaker saka chiyongli kazüli, chiyongli kazüli ta asütsübo maker. Shitakba agibo, mapa meinyak chiyongbaji aaktsüla saka tanübo chiyonger mapa inyaktsübajiang taaktsüka amato kümogo. Atangji, asenok ya mapa meranga inyakba kin lir saka mapa inyakbaji asenok sobaliba masü amai kümdaktsübaji office nung ita sen chia inyaktsü mapa anguba nungi tenzükba sobaliba tasen ka lir. Ita sen chia government mapa inyakbajia kasa mapa meranga inyaktsüba mapa ka ser nung, tia majung, asenok nem tangatetba tai ka agütsübaji government mapai aibajibo angati ita sen achir ama bilemdaktsüba liasü. Ibayongji, office nung inyaker sahib nungertembo anepdang tesü saaker, tzü chigur, chiyongtsü tajung chir office nung ken ayongayonga mener aor ta bilem. Iba kasaji office nung tilartema mapai mapang shitak nung maoyonga mesüra mapa shitak meinyakyonga ita senbosa kar ta bilemba agi pei mapa nung temulung magütsüi aküm. Aji oda, office-i mao ser nung orr ama, aieni mao ser nung orr ama, sen meindok ser nung endoker ama tiyazü bill aika yanglua mapa meinyakba sen agitsü tenzük. Iba jagi lanurtem asoshi government mapa ya tenükshitsüka aküm, kechiyong mapai mao aser mapa meinyak sen anguba mapajibo Nagaland state government mapa liasü. Tanü lanurtemi teka mapa meinyaknüba mesüra mapa inyakba süoshi agir asentzü sena mapa inyakbaji taaktsü mapa ka ama kümdaktsübaji government mapa inyakba indang tai angatetdaktsüba ajanga lir. Joko, tanübo nisung teimbaka government mapai aibaji mapa inyaktsü asoshi masü saka ita sen achitsü asoshi air. Iba mashikoshi angatetba agi asen lima küm aika nungang saktettsüsa laoa lir. Tanü asen lima nung government, tsürabur aser tesayurtem tenyaktsü mapa kaji tanurtem nem yimya sübaa mapa inyakdaktsütsüla. Aji oda, asenok lanurtemi yin, longru (bricks), cement aser lisem amshia long ki yanglutetra, asenok lanurtemi tzü aruba pipe pereptepa yanglu shira, kidang light wire mesanga inyak shia lira, jara aser kilem nung rong atep shia lira, item mapatemji inyaka  sen aika aatettsü. Aji oda, ki aokba, ki anükba, soruchioktsüba mapatem nungi tenzüker tzü pipe, rong atepba, light enoktsüba aser naro anepalua ayokba mapatem ka mesüra ka nung yimya sübaa inyak tenzükra, iba mapaji inyak yimya sübaa kümerbo, na asoshi jangratemtsü limaji nai inyakba mapaji asütsü.Idangjibo, kechi mapa inyakdir inyakaka nümadangdanga inyaktsü aser nai aaba senji kanga apayua ishikati aika küma amshitettsü aser nür kibong jangratema alitsü. Iba tebilemba aser tangatetba nung lanurtem shiai teka mapa ka mesüra kabosa yimya sübaa inyaktsü ajungshir.