Mera keta tantsür tambur akümba

– Mrs. Bendangla.

(Iba ocet ya Dimapur Ao Baptist Arogoi adokba Tongtepratep July – December 2018 adok nung adokba lepshia adoktsür).

“KÜPO APUBA KOLAKJI SENTSÜWANGSHI KORANG. AJI TEMESHIBA TAKÜM AJANGA AJANGZÜKER” A.SHIN 16:31
English oshi nung “Aging Gracefully” ta ashir koba tetezü, tain akümba ternaitsü aika aruaka aji yimya ka ama agizüka tashi ita tejakleni aotsü merangba. Item nisungtem yagi tain akümba ji ajemzüka akümba ama mebilerni pei dak apet inyaka jernbia lokü nung tatlshitsü tajung sayua liteter.
Tain küma arishi talang alibaji Tsüngrem ternoatsü tulu. Taküm nung taküm tongbang aika akoker, ajungben tasüba majuru, shirang tapu balala jenpur takoker rongnung dena wazüka alibaji teshimtet relok Tsüngrem taochi nung pei sasa meranga ahzüka ayuba lir; kechiyong taküm merükteta alir aser achiajem nung kümdanga alirtemi dang ya ajurutsü.
Tain rogo tangji teimbaka Senior ta ajar. India nung ntitsüng züngdangba, population census 2011 nung ashiba agi India nung küm 60 nungi tema ajak agi 104 million lir, item rongnung 53 millionji tetsür aser 51 millionji tebur ta sayur. Ano United Nations Population Fund And Help Age India-i ashiba agi 2026 tashi nungbo nisung taintem küm 60 nungi temaji 173 million akümtsü ta sayur.
Mozü tajungba bushitetba (Medical Advancement), taküm azüoka, kümdanga aliba (healthy life style) etc, ajanga arishi talangba alir ta küli agütsür. Asenoki kodang study sudir tangari süngmangtsüsa taintemi mapa rulu inyakba angur. Küm 101 taini asemtepba nung shilern agiba, küm 98 taini Yoga instructor inyakba amala tatishitsü aika angur. Item ya dang masü, ano aika yamala mesukba lir. Kodasür parnoki yamai inyakteter su ra küli kar lir aser asenokia yamaji inyaktsü akok. Item rongnung kar yamai lemsateper.
* Kanga tongtibang kaji temang koda kümzüka ayutsü aser anema alitsü merangbaji lir. Iba aterna mapang shitak nung doctor dangi aotsüla, kümshi (annual) checküp aser mozü kechi aaütsür aji mapang shidak arnshia raaütsüba mozütemji achitsüla, kechi Doctor-i shidir tashi anga inyaktsüla.
* Kanga anibelem masütsüla, tetezü enyaktsü saka tali meinyakba tajungba. Kodang tali anibelemdir amua junga maor, karbo temangyiraa kümdaktsür, high pressure atur aser ajongben stroke asür. Anungji temang arakzüa alitsü kanga nungdakaka tashi-dak alaka meinyaktsü junger
* Ayipjanga mejangbaji mozü ama lir. Temetetertemi ashiba agi anogo nung khonda 7-8 tashi mejangtetra aji kanga tajung. Mejangba mapang nung temang nung aliba shi-azn tasen küma yanglushir aser {ashi-taitba aser temang pungbaa kürndaktsilr, kokra mejangba aser sakba mapang ka yutetra ayipjanga mejangrensu.
* Chtyungtsü asen temang den apet achitsüla, tatishitsü agi sungjanglijang, sungolio aonsotsü koba agi temang pungba yutsür aser temang nung teyari agirtsür aser rekolok-a rekümdangba yutsür. Aji agi ajungben temulungjang rashidak (heart attack) aser diabetes ama nungi kümzüka alitsü. Akok tashi shi ajema ajitsüla.
* Tain akümdang joko mapa tarern ragidak maka ama mebilemi maneni mapa tasen kar angazüktsü me sura aseni teti inyaknüa jangraa aliba mapatem tali remulung aaüja lnyaktsü junger. Angazüktsü mapang suitemer ama mepilemtsüla.
* Temang arakzüa alttsübajt kanga nungdak. Experttemi ashiba agi hopta nung minutes 150 shi temang arakzüa exercise junga agiba ajanga temangji kanga yarir aser pungpaa anema lrdaktsür. Item rongnung ajaki inyaktetsübaji jajaba ya lir.
* Ajaki mereta aliba ama asen temang nung 50-60 percent tzü nungdaker, tzü peria ajemba agi tepok, tzü, junga odaktsür aser asen temang aliba shilem (organs) ajak tashi ita arakzüteta lidaktsür, ibaji ajanga mejanga junga odaktsür aser tekolok tali kümdangdaktsür.
* Teti dang meteta aliba ama metsü ajema achitsü nungdaker aser iba jagi high blood pressure, temulungjang tashidak nungi jenpua alitsü. Chiyongtsü koba talangka meraksarsü atema mozü inoker ayur (Processed food) itemji machi tajungba.
o Takümji koma tongmelang lidir iba tekaji ani tesungzükba asütsü aser ibai kanga tongtibang Lanua alidang inyakba ajakji tangbo tongtibang masütsü, anungji itemji tanemi yutsütsü merangtsüla aser pelaa alltsü asoshi koba tali tongtibang aji meteta inyaktsüla.
Alima tesem pungo nung nisungtem anema aser arishia küm 90+ tashia lir aser item tesem pungo dangji “Blue Zone” ta ajar. Asenoka parnok libaliru nungi angazüktsü aika alinung itemji tatsü agi yamai lemsar:
1. Ikaria, Greece: Iba ya island tila ka lir. Yangi alir nisungternji achi ajem nung kanga dang azüoka alir. Parnoki shi aser mamatsü agi yanglubaternu-tera kangabo rnachir. Pei züsentetba sungolio aser süngjanglijang teimba achir, tekolok aser temang anaprong anisimgzüka alitsü meranger.
2. Ogliastra, Sardinia, Italy: Yangi aliba nisungtemi temang anema alitsü atema jajabaji kanga tongtibang mapa ama agir. Iba den asaya-rnenüa temulung pelaa alitsü meranger. Parnok ajitsü chryongrsu parnoki peria züsenteter.
3. Okinawa, Japan: Iba yimti nung tetsürtem arishi talangba alir, Parnoki temulung lemtetba medemer ayur aser tesendaktep tajung arishi tepiyong ayur. Iba den kibong nung tesendaktep tajung ayur.
4. Nicoya Peninsula, Costa Rica: Iba lima nung temang anema aser arishia alitsü asoshi sorkari mapa tajung aser rongsen jenti amshia nisungtem yarir, anungji parnok arishi langa aliba dang masü saka nübur asoshi mapa tajung aika inyakteter.
5. Lorna Linda, California, USA: Yangi nisungtemi shi aser ango kanga ajema .achir aser parnoki yi majemer aser moko mamshir. Parnoki parnok temangji tenlaki ama amshir aser kanga kümdanga chiyunga ajemer.
Anungji, arishia alidang khuret ka ama rnasü saka jangratema tebur junga alitsü parnok libaliru nungi angazükdi.
Ajak dak alaka temulung pelaa alibaji kanga tongtibang asünung Tsüngrem aser nisung den tesendaktep tajung yua yimjung nung anünga aliba arishi alirsü merangtepdi.
ANUNGJI ONOKI TEZÜ MATANGER, SAKA TEMALEN ALIBA NISUNG JENAKA ONOK TELONGLEN ALIBA NISUNG KÜNUAMATI TASEN KÜMA LIR. 2 Korint 4:16.