Meyipa Reprangshitsü Mapang Ka (Volume- 5/five)

~  Sungit jamir, Changtongya town.

Asen Naga nunger tetsütebou mapang loktiliba telemsaji khenyongi balaka aser tapu balala liasü, tekolak bushiba aser tasü taitji asen nüma tangtetba ayak liasü. Naga nungerji parnok pei indang lomudenyim (democratic) shitak amenteter koba par sobaliba ozüng nung shitak yokji akanga yanglua liasü, ashitsü agi oda ibaji temerüktiba lomudenji liasü aser aji ajaki metetba tanü indang lomuden terasa dang nungi balaka lir.
Asenoki asen tesüiba otsü tapaktem lushia reprangdangra, kayalongya mapatem tatishitsü agi, auyaba, tepsetba, tashiyim agi raksatsüba, ochimashi mapa yamala khenyongi mangashidang. Nüburtem kati ka dak tamang katetba aser tesünep nung litep kong ashiokja mapa tamajung inyakbatem asoshi kecha shisabulutsü makai liasü.
Naga nungerji ochishiba aser mapa meranga inyakba nung tangari meteta nüngtugu liasü, shirnok pei alu nung pei sasa tsünüsembongba nungi pei poksüng ngua litet. Tekolak bushiba mapa benshibaji Naga nunger asoshi tangar dang alakteta ayak ka liasü, koba küm noklangzüng 19buba nung Khristan yimsü aruba ajanga anenadok.
Dr. E. W. Clark 1872 küm mezüngbuba Naga tenem Molungkimong nung Khrista osang tajung sangoktsütsü aser tanüasüng indang shisaliok angazükdaktsütsü asoshi tetsüng ajemok. Tanem tanemi sobaliba putu tasen jagi Naga nunger tekolak bushiba tejen yimsü sobalibaji sama odaktsü. Sünglung külema tamangba mapaji tanem tanemi makai aküm aser Naga nungertemi Khristan yimsü nung azüit.
Shisaliok tangloka ametbaji Naga nunger asoshi tongtibang temelenshi tulu aruba rongnung ka lir. Nagaland nung meta talangtiba oa aliba tesem dena tasüsa aser kidanger state-tem nung shisaliok aser khristan yimsü kecha tetsükdaktsü makai prokshiba mapaji bendanger missionary-tem mapa kija dangbo masü saka ibai asen Naga nüburtem shirnoki kanga bendanga agüja inyak, parnok ajanga lir.
Khristan yimsü aruba aser shiliok prokshiba ajanga, tang tendak asangsang nung asen Naga lima kanga sensaka temeimtsüka aliba tiaji temelenshi bener arutettsüsa lanurtem dak tashi lir. Aji oda süaka, asen lima shisakoti alir lanurtem aikadi pei state yanglushitsü inyakyim nung shilem kangabo magir.
Nagaland nung 1963 küm state ngur kecha angutsü maka saka teraksa, rongsenketsüng nung teküpok tia, ochimashi mapa agi sünga lir aser tasen muyushiba state asütsüji ano meta talang nung oa lir. Kodang asenoki asen kidanger state-tem reprangdangdir, shirnok asenok dang tesü state angu tatishitsü agi Sikkim, Meghalaya yamala, parnok den asenokji mapa aisü nung alamajem.
Temang anema aliba tsütsü kodang reprangdangdir, Nagalandji India nung tashidak tapu balala nungi mekümzüktiba state ka lir. Olong tatsütiba nung ashitsü agi, state ngur küm tenem tema aoyongbo, asen state-ji rongsenketsüng nung sensaktiba, tashidak balala nungi mekümzüktiba aser teraksa agi sünga aliba lima ka lir.
Aji oda süaka tang tensa PDA sorkar, tarak maket, lanur aser tekümküm MLA-tem aser tebuti yimsüsürtem, nüburtemi tang sorkar dak nungi teyimla tulu aser tamang akar, iba sorkar yagi masetshi bendanga agüja lokti ajungtsü asoshi temelenshi, state terenlok asoshi inyaktsü aser nüburtem nem asangsang nung PDA sorkari ayimoktsübaji (TEMELENSHIJI ARUDAR) atangji agütsütsü.