Mopong tamajung agir

Delhi nung alirtem ya mopong tamajung agi sünga alidak takdang ka nung alir amai kümogo ta Delhi High Court-i metetdaktsüba sülen, Delhi sorkari akok tashi Delhi mopong merüktettsü merangdagi. Delhi aser temeket nung mopong menendaktsüba mapatemji gari kanga tali senzüba aser ali mijang (coal) ronga light adokdaktsüba mapatem asütsü. Iba ama nisungtem tali majungtsüsa mopong menendaktsüba mapatem ya yaktsasa tajemba kümdaktsütsü asoshi Delhi sorkari inyakba mapa kaji taküm 2016 küm nungi kodamasüba yimten nüngdak jajar yimsüsür tulurtem aser shirangertem abenba gari-tem den tetsüng ana adenba garitem dak alaka tanga gari tem kar kenü,aser kar kenü ta melentepa jajatsü sentong ka tenzüka lir. Iba sentong nung  Odd number ( ana agi alemtsü makokba zünga, t.a. 1.3.5.7.9 aser even number ( ana agi alemtsü akokba zünga, t.a. 2,4,6,8,0) agi dema aliba gari numbertem anogo lemsar melentepa senzüdaktsütsü. Iba jagi anogo shia Delhi nung gari tesadang ka mesenzüi ayuba ajanga mopong menenba nungi kümzüktsü. Aji oda, tanü odd number agi ademba garitem senzüra asüngbo even number agi ademba garitem senzütsü. Iba ama mopong tali menendaktsüba nungi kümzüktsü asoshi gari jajaba yimya ajema kümdaktsüba sentong ya China nunga takok ngua inyakdagi ta angazüker. Atangji, Delhi ama yimti nung gari tesadang ka mesenzüi nokdangba ajanga nisung aika timtem ajurutsü. Ibaji Delhi sorkar nung alirtemia kanga junga meteta lir. Anungji, pei gari mejajaba anogo nung olioratsü atema Delhi nung Delhi Transport Corporation purtemi bus aser metro gari-tem talila senzüdaktsütsü. Atangji, pei gari nung senzüba ama tayongbo masütsü saka pei alidak mopong merüktettsü atema senso shiai timtem tera agia shilem agibaji teindok masü tajangzük dang asütsü. Tangbo, tetsüng ana adenba garitembo anogo ajak nung senzüdaktsür saka itemjia iba ‘odd & even’ sentong küboki aitdaktsütsü jemdagi. Iba denji ano yakta Delhi aser temeket nung ali mijang ronga light adokdaktsüba “Thermal Power Plants” shibangdaktsütsü bilemdagi. Alima nung asenok temang anema alitsü asoshi tongtibangtibaji tzü aser mopong lir. Aji oda, mopong mejungra tzüa menenadoktsü aser tzü o mopong na medeni taküm melitet aser taküm litetyonga tzü o mopong mejungra tali meshizük teti shiranga dang alitsü. Iba tangatetba nung tanü Delhi nung dang masü saka alima ajak nung mopong memenendaktsüi alitsü asoshi merangtepa inyakba mapang ka lir. Aji oda, Nagaland nunga mopong merüka ayutsü asoshi süngdonglidong peria meyidaktsütsüla aser asen  meküta mokozü kangabo madokdaktsüi kilong aser kima merüka ayutsü ajungshitepa inyaker. Iba tangatetba nung  Delhi nung amajisa odd & even vehicles number sentongji ajizüka meinyakaka, Nagaland nunga Transport department-i Pollution Certificate agütsü dang gariji shitak jungjunga tendanger agütsüra aser küm tasazük ka yur gari kanga tejen kümerbo mesenzüdaktsütsü ozüng küma yanglura, iba jagia asenok tashidak aika nungi kümzüktsü. Joko, mopong kanga menena akümba agi Delhi nung dang masü saka asen lima nunga Dimapur ama nungbo anüngdang senzüdang tango junga mesashitetter aser yimdong nung mopong chia senzüra shiranger. Ibayongji, asenoki nisung aika yimdong nung teni nembanger senzüa angutsü. Iba jagi alima topur mejungdaktsür, kechiyongji ibaji metsümeshidak senzür amai angur. Iba ama tzü mopong menenba indang shisabolua jembiba mapang, Nagaland Pollution Control Board (NPCB) purtemi Dimapur district nung industries-tem lapoka alidak semdanga oa reprangdangtsü telemtetba agibaji alima asoshi kanga khuretsa bilema agiogo. Iba ama industry aser factory lapoka alidakji tzü mopong memenentsüsa ozüngi ashiba ama inyaka ali mali, mapang shia reprangdanga shitak inyakdaktsütsübaji Pollution Control Board mapa lir. Ajisüaka, asenoka parnok dak dang metaloka melii, asenokia asenoksasa mopong menendaktsüba mapatem nungibo anentsüla. Ibaji peisasa pei taküm junga alitsü asoshi anepaluba mapa asütsü.