Naga Lima Aiatai

  ~ M.Meren Ex.Pastor Ungma.

Naga lima Nüchi akümba,Naga lima tenük lapokba ajak tetenzükji 1872 nung Naga limai Dr.Clark Saab asen limai atuba ajanga Naga nunger nisung akümba lir. Iba jakdang 1853 nung Merir yim 9-i Merangong amakbapar otsü nung shia lir, ano Dr. Clark-i anir Molungyimsen kümer kulena anasa aliba yimtemi par yimji amaktsü amokmerenba otsü nung angur. Yamaji Dr. Clark asen limai atuba mapang asen lima lepteptsüngtep mapang teyalong liasü ta otsü ajanga angateter.
Saka ano Anüdoklen lima nungbo 1954 tashi nung yim kati ka amakba mapang liasü, anungji asenok nüchi akümbaji mapang talangka masü.
Saka tanü asenok nüchi akümba tia ya Dr.Clark asen limai atur pai kaket shisatsü agütsüba ajanga tanü 13 buba NAGALAND GENERAL Election jenjang tongtetba lir, anungji ibai Arogo SÜNGJANG lir.
Asenoki au süaka nunga ta süaka asen Naga nunger kaket shisatsü nung aser temetetba shisatsü nung kechi tashi tongteta lir, item ajak ya AROGO SüNGJANG lir. Ano State nung Politics nung mongin kwika adoka yimsü asür item ajakji AROGO SÜNGJANG LIR.
Tesüiba mapang nung India Sorkari Naga nunger ajunga tebang agi rasaa meshitettsüsa rishikangshia tepseta aruba anendakja yimchung adokdaktsübajia AROGO SÜNGJANG lir. Aji dang masü saka tanü Nagaland Assembly menden nung nisung kwika mena aru ajakji AROGO SÜNGJANG lir. Anungji itemji Naga nungeri mamadoktsüla.
Asen Nagaland State ngur külen mezüngbuba General Election ajurudang Election-i aitsüpurtemi pei aitsü Constituency nung nüburtem tesem ka nung sentepdaktsür par party nükjidongji rasaa ashitsü aser pai nübur asoshi kechi inyaktsü aser alima asoshi koda inyaktsü aji rasaa shir külen meeting ji tembang aser iba sülenji tesenteper ajak ‘Singrah’ temokong kaka lema chidaktsür senshi, aji Election nübuyim tatem ta yamaji tenzüka aru. Aser polling anogo nung Voter ajak tarensena nokdaka atar kilung nung mena alir officer temi kodang tenüng jadir idangji kilungi ia pei mulungba nung Vote ji enokja aru, iba mapang nungjibo Naga nungertem Ochiji Ochi nung nokdaka liasü.
Saka tanabuba General Election arudangbo nisungtemi Arogo Süngjang to amadoker terara Ochi mashi inyaktsü tenzük. Aser tashiyim amshia aru, aser ano iba sülen aruba General Election nungbo Polling station ajak shibanger ajena aru, aser iba sülen ajuruba Election nungbo nisung tepsetbaa ataloka aru, aser joko Voter temi sen, sen meshia aruba ajanga Cantidate temi Nagaland Sanction ajak meima auyaa rizünga ayu aser Naga lima takong aküm. Aji oda AROGO SÜNGJANG to khenyongi amatoker tashiyim amshitsü tenzük aser Voter temia noklang menden, mirirjang menden aser Lakh menden nung tenük yoker Naga lima yanglutsü nükjidongjibo tezülen yutsür pei bok asünger masünger ta dang bilema inyak. Item ajakji ajurua aruogo aser ano tang 13 buba Election jisa tamajungba asütsü aser Naga lima telungi alutsü ta ajitetba ajanga Clean Election Nükjidong nung alima nem tayongzükba tulu agütsüogo, saka Candidate temia tenarong marepzür aser Voter temia aayangtsü mapang tajung ta iba nung rangloker shibai timba agütsür ta atateper. Naga lima yimsüsürtem sen agi alia yimsü asütsü no? Naga nungertem? Sen agi Minister menden alizüktetra iba jagi yimsüsür tajung akümer masü saka yimsüsür tajungji Tsüngrem nungi dang lir. Saka Sen lira suwaria Minister mendenji alitettsü saka Suwari koda yimsü asütsü bilemdangang. Naga nunger? Tetemsü nisung, tetemsü yimsüsür shimtsü asü rongsen akar shimtsü? Naga nungertem, tang mapang ya Naga lima yanglutsü asoshi tetemsü nisung shimtsü mapangji tanga lir, Ochi mashi yimsüsür shimtsü asü? Süaka kümaka ni ozü Naga lima raksaa akaba yanglutsü ta lemtetba nisung shimtsü? Mesüra tarutsü nunga nisa chubatsü anungji Voter alitsü sen bendentsü ta ser taruba ajak shibanga yudi ta bilemba yimsüsür shimtsü?
Arung senso tajungtem Ochishir yimsüsür asütsü sempet aketba nisung shimdi. Asenok ajak ya Arogo ajanga dang nisung yimdangi aruba rogotem lir, anungji Arogo aser Mungdangi ayongzükba nungji tashi anga anidaktsü kanga dang tongtibang, oda Naga lima tasenba ka yangernüba ajanga Mungdang aser Arogoi merangdanga aruogo saka nükjidong ajak ali tua remtsüogo, anungji Naga lima Aiatai asütsü mapang arudagi. Ashiko India tesem aika nung Khristan Tenla ki noklang dak tema rongdoktsüogo aser Khristan aika tepsetogo, saka ita ishika jakdang P/M-i India nung Khristantem kümzüka lir ta langzüba mamai lir südi? repranga atang, memenui asen Nagaland nung BJP-i yimsü asütsü aser memenui Nagaland for Christ melena Nagaland for Hindu ta melentsü, idangji Naga nunger Khristantem AIATAI asütsü.