Naga nunger litsü

Naga nunger litsü nungi teyong nung tilaka pateta aküm ama tang Nagaland state ya küma lir. Iba jagi tang tashi Naga nunger lushi ajunga yimten yimsüsüba state ka küboki aittsü temeten aser nüngdak indang jembir. Atangji, 1963 küm Nagaland state tilaka akümba ya Nagaland nung alirtem  asoshibo reshikangshi lendong tulu nungi jenbuba mapa ka liasü. Naga nungertemi India kübok alitsü memelungi yimten nüchiso atema maneni rarar saka külen Naga nunger yimten temeten atema nokdakba anema India government-i par sepaitem yoka Naga nunger reshikangshir ta asüba timtem metizükteti Nagaland state akümba otsü aika lir. Iba ama tia ka nung Naga nunger atema Nagaland state-bo aküm saka Naga nunger yimten tebilemtsübo tuluba aküm ta tanü tashi Naga nunger ajak asoshi yimten telemtetba ka magiteti kangshidagi. Aji oda, tangbo Naga nunger atema tebilemtsü tulubaji yimten nüchiso angutsüba onük ya masü saka Naga nunger lushi ajak yimten ka küboki aitdaktsütsüba tebilemtsüang tuluba kümogo. Nagaland kidanger Assam, Manipur aser Myanmar kübok Naga nunger lushi aser Naga nungertem lir. Item ajakji Naga nunger state ka nung külemi linür. Ibaji Naga nunger tsüraburtem taginüba aser teyongyaba liasü. Tanüa kasa tejangraba nung Naga nunger yimten nüchiso asoshi nokdakertemi India government den jembidagi. Atangji, Naga nunger lushi ajak state ka kübok alitsü asoshi inyaktsü atema Nagaland akümtsü lemtetba ken o 16 Point Agreement nunga shia lir. Ashiko, asenoki iba telemtetbaji mapa küma inyaktsü atema temulung agüja meinyak südi. Iba jagi tanga iba onük ya mapang mapang shia tepboka jembitsüsa akümer. 16 Point nung lemteta akaba ama, Naga nunger lushi ajak Nagaland kübok aittsüla ta Nagaland tatar senden nunga pezüben – pongoben tashi India goverment dang nenshia metetdaktsür amatosa lemtetogo. Ajisüaka, senden nung lemtetba dak alaka, ibaji mapa küma inyaka aotsü asoshi kecha sentonga meyanglu aser kecha awa oa meinyak, anungji tang tashi 1963 küm akümba state telongzük dak alaka kidanger state-tem nungi ali tilakata bener arua Nagaland artsü küboki aita mali. Ashiko, nübortem tsüngdang Naga nunger lushi ajak Nagaland state küboki bener aittsü atema inyakdar ta sayutsü atema memenui Nagaland tatar senden nung ano khen latetshitsüa akok. Ajisüaka, tatar senden senshir külena kasa tangatetba yur yimsüsürtemi tetsüng tebang bolua meinyak tashi Naga nunger tebilemtsü ya makoktsü. Naga nunger linük tenzükertem telok aika liaka tang India government denbo NSCN-IM telokiang Naga yimten ken o benoka jembir asünungji, parnokiang tang Naga nunger lushi yimten ka kübok külemi alitsüba onük ya koba tashi nung latettsüar meteta alitsü. Ajisüaka, tanga India-ibo Naga nunger nem yimten nüchisoa magütsütsü aser Naga nunger lushi Naga yimten ka kübok longjemdaktsütsüa makoktsü ta anogo shi amato metetdaktsür. Yakanüa center nung kilonser Kiran Rijijui-bo Naga yimten tebilemtsü tatem küma latetba agi Nagaland den kidanger state shinga mejashidaktsütsü ta metetdaktsüba angashiogo. Tetezü, Naga yimten ken o latetba ajanga Assam aser Manipur lushi tilaba akümtsüsa meinyaktsü. Kasa o ji belenzüka tawa Nagaland chief minister-ia Naga nunger lushi ajak yimten ka kübok maitdaktsütettsü ta metetdaktsü. Ajisüaka, iba ken o- ji meyipa agitsüla ta lokti aikati Rio aitsüdagi. Atangji tang mapang tatsüka nung ya akoktsü süaka, makoktsü süaka yimjak nung item oji mejembiang tajungba asütsü. Ano, metensür Naga yimten ken o India den jembidak Nagaland government dena mali. Ajisüaka, Naga yimten tebilemtsü ya komaka latettsüar Naga nunger aikati meteta kümogo, anungji joko India government den Naga yimten onük  benoka jembirtemia makoktsü mapa ka takoktsü amai bilemdakja mejembiang tajungba asütsü.