Nagaland nung Industry

Nagaland nung Industries & Commerce department tenzüker küm 50 ajungbamong amongba angashidang küm nung Nagaland tain akümba jangjaa metetter. Alima ka renloktsübaji industry renlokba dak tuluka keta lir, kechiyong industry tapu balala lapoka renlokba jagiang nisungtem nüngdak tapu balala yangluteta peritsür.  Alima nung industry lapoka mapa inyak mashi dangbo nisung ajak aluyimertem dang liasü, kechiyong mapa teinyaktsü ajunga agi chiyongtsü bushitsübaji dang liasü. Ajisüaka, kodang nisunger kolok agi ali aser tzü nung tashi aliba agiteta amshitsü tenzük, iba jagi merang yangluteta engine yanglu aser aji longdaktsüba ajanga oset tapu balala yanglutet. Aji oda, tanü alima nung industry inyakyim tajungba aoba ajanga alua dena  temelaba aser tajungba yimtetter. Item ajakji nisungtemi ali nung aketba tashi agitetba amshitsü lenmang ngutetba ajanga lir. Nisungtemi kodang tzü nung aliba tashi agiteta amshi, ano kasa tashiji ali telong nung aliba mijang (coal) tuteta yang nung jagi tashi agiteta engine longdaktsütsü tenzük. Ibaji alima nung industrial revolution tenzükerba liasü. Iba sülenji nisungtemisa electric tashi (power) amshia industry lapoka kechisarina yanglutsü tenzük. Aji oda, tanübo joko electronic aser digital putu küma kechisarina ajak tonga mouka temeyong agidang anem nung engine ajak arakzüa mapa inyaktsüba putu nung asenok liadokogo. Ibaji jangratemtsüka aser iba ama putu nung Industry department nung inyakertem asoshi ano jangratemtsü kaji tanübo alima ajak yimtsüng ka nung mesüra takdang ka nung alir amai kümadokogo, anungji kati ka den angazüktepa asenok alima den tsüngkangmedema industry mapatem nunga aotsübaji tasakbo masü. Akhidangbo sorkari industry lapoka nisungtem mapa nung anioka inyakdaktsü, iba jagi nisungtem ita sen chia mapa inyak. Ajisüaka, tanübo sorkari industry lapoktsübaji masü saka nisungtem dang industry lapoka kechisarina nüngdak yanglutsü asoshi lenmang sayuba aser angazükdaktsür telok ka amai kümogo. Atangji, iba jagi dang Industry department ajanga maparen tapu balala nung kechisarina yanglutsü asoshi sayudak lapoka alitsü. Item rongnung Dimapur nung lapoka aliba Nagaland Tool Room & Training Center ya ka asütsü. Akhidangbo, Nagaland nung industry department-i paper mill, sugar mill aser saw mill lapok saka tanübo sorkari mill aser factory lapoktsübaji masü saka nübortem dang mill aser factory lapoktsü lenmang aser inyakyim sayutsü aser bank ajanga sen aputsü lenmang yanglutsütsüla. Atangji, tanga Industry deparment ajanga lanurtem nem mapa tapu balala inyaktsü asoshi bank ajanga sen aputsür saka sen apurtemi sentsüh maoba otsü aika angashir. Sen apur magütsü nungji iba jagi Naga nunger lanurtem dang sorkari temulung malemer aser iba jagi lanurtem aika taküm raksar. Iba tensa tiaji khen jungjunga bilemdangra sentsüh maotetba timtemji mapa inyak mashiba nungi adoker. Tatishitsü agi, ni sorkar nungi yin agi ki oset tapu balala yangluba (iron fabrication unit) ka lapoktsü asoshi sen apu saka ni sentsühji maotet, kechiyong iba mapa to metenzüktet, kechiyong iba mapaji inyaktsüsa kü dak temetetba aser tangazükba maliasü. Tanü asenok tiaji ibaji lir. Anungji, sorkar mapaji sen apusang nemji yin agi oset tapu balala yangluba mapa angazükdaktsütsübaji asütsü. Tanü mapa ajak ya yin tilaka alongba ajanga inyaker. Iba yin tilaka longdaktsütsübaji industry department mapa asütsüla. Item nüngdak mapatemji inyaktsüsa asenoki lanurtem tangazüki yoktsüla. Tatishitsü ka, tesem ka nung bengana kanga ajunger süra yangji alir lanur kar ajungshia industry department-i Tomato Sauce yanglutsü angazüki yoktsüa akok. Aji oda, Nagaland ama tenem lima nungbo Industry  tulu melapoktettsü, anungji asenok nüngdak peridakja yanglutsüsa, koba tesem nung koba tajungba asütsü ta bilemdanga lanurtem nem lapokdaktsütsü asoshi parnok nem shisatsü, temetetba aser tangatetba agütsütsübaji Industry & Commerce department khuret aser mapa asütsüla.