Nagaland yimtiba

India telongjem ka kübok Nagaland state ya makümdangyongi Kohima-bo British nungetemi parnok amongdak asütsü asoshi yimti tajung ka küma kümtetter liasü. Iba jagi Nagaland akümdang, kecha mashishitepi Nagaland yimtiba Kohima asütsü shimtet südi. Atangji, Nagaland nung tzü mopong tajung angudak tesem tajungtibaji Kohima asütsü. Küm piyong temekong dang alir, ibayongji tzü tajung, mopong tanep aser Kohima lushi nung züsentetba aonsutsüsa tajungba asütsüsa tzü mopong ajungba agi züsentetter. Ano, iba denji ali kibur Angami nungertem tongmelang aser ochishir, anungji Kohima nung alitsübaji shinga atema tarendaktsüka masü. Iba jagi Kohima nung Angami nunger mesüaka nisung aika joko teti atema kiojen tajung yanglur senso küma aliba angur. Naga nunger kin shia sobaliba nung ali ya pei li mesüra pei kidong mesüra pei yimer li, anungji konga government-i ali madak pei inyaknütsü meinyaktetter. Tanga state-tem nungbo government-iang nübortem nem ali lemsaa agütsür aser ali kibur metettsü atema tezüluba nung kaket (patta) ayur, ajisüaka Nagaland nungbo government nüngdak asoshi government-iang nija mesüra kidong dang ali alir. Iba amaji Kohima dang masü saka district headquaters aser town ajak nung government kiojen yanglutsü asoshi nübortem dang ali alia terenlok mapa inyak tenzüker. Atangji, Kohima nung dang masü saka town ajak nung ali kiburtemi government li tanaben atsünga agiba aser ayokba indang kanga jembir. Ibayongji, state akümdang government meyong asütsü atema alir mekazüka ayuba ali ajak tanübo nija li kümer angur. Iba kasa timtem agi tanü Kohima kangshiba angur. Itemji ali kiburtem  tai masü saka government tai lir. Government-i pei li aser pei kimong wazüka meyutet nija dang ayoktsü tenzük. Government li kümzüka ayutsü atema shimteter yokba ketdangsertemiang anir government ali atsünga agitsü tenzükba ngua shitakba ali kiburtemia government dang ayokba li madak tanaben kibur kümshir. nija dang ayokba agi, tanübo Kohima, Dimapur aser town-tem ajak nung mejepa aodaka maka lenjang tashi atsünga adoka nisungtemi kiojen yangluba angur. Iba jagi balaka, Kohima nungbo gari nung senzü nungbo anogo nung kidang nungi pei office-a metongtettsüsa gari nungtepa yur marakzüktet akümer. Iba denji tongtibang lenmang aika anentsü agi anenzüka orr nisungtem maparen aika nung timtem ajurudagi. Kohima ya tzü mopong tajung aser nisung tajung saka lisa majung, anungji anentsü alu manentsü. Iba denji yimti tajungba küma yanglutsü atema government sentong kecha mali ser nübortemi dang pei yanglunütsü kiojen yanglua renlokba yimti asünungji, lenmang maka aser mulung anisüngzüka khen mena kazüdak moapua tilakata mali, takaba ajak agi ki aser ki dang lir. Iba denji light junga marur aser tzübo alia ajemer ta asüba yimtiji nübortem alitsü asoshi jangratemtsüka masü. Iba jagi tawa India government kübok Ministry of Housing & Urban Affairs-i India nung nisungtem alitsü asoshi ajung-majung tendangba yimti noklang ka ser terka rongnung Kohima ya tamajungtiba rongnung tanabuba jenjang nung liasü. Atangji, tang aliba amaisa alitsü masüji, Kohima-a tajungba küma yanglutsü asoshi smart city sentong nung iadokogo. Ajisüaka, lenmang sadema yanglutsü mekokra aser anentsü agi lenmang raksatsüba timtem ya menokdangtetra, tang kümteta akaba yimti agi ‘smart’ yimti küma yanglushitsübaji tasak asütsü. Joko, putu mapang agibo tongadoker asünungji Nagaland-a tang amai rajang küma melii aien tenzükner. Ajisüaka, Nagaland masü asenoki asen tama innüba agi Nagaland innüseta mainer. Nagaland aientsü asoshi joko yimsüsürtemi pei dang nungi Nagaland temeimba meimtsüla aser nübortemia Nagaland aientsü asoshi ochishia meranga inyaktsüla. Nagaland aientsü asoshi nübortemi pei mapang, pei nübo aser pei li agütsütsü mekurutsüla. Iba kasa tangatetba nung Medziphema aser Chumukedima tonga aluagi Nagaland yimtiba asütsüsa sentong yanglu meshiogo ta bilemer.