Ni kü tangatetba ka nüburtem den lemsatepner

 ~ R. Imkong Lkr. 4th Mile, Diphupar: Dimapur.

Anepdang shia asen local news paper Tir Yimyim paper süli, Nagaland post paper süli lemtsüyonga arudang yongyaseta ataa alir, aser “Bicycle” Amer- longtsü ka nung tebur chanu ka mener temenungratsüka alarm bell cling, cling ta temshia aruyaa angudang kü mulung kanga sangwa bilemer aser tanepa kechi osangsa zulua ali aser alimaji koleni odar ta metetnüa tanubusang dang nungi papertemji meshizüka reprangdang dang khen khenbo kangasa aoksadaktsür, kechiba ta süra yashi aser yasüng tsüngda aiür chanu ka rape süa südaktsüogo, aser ano asangur chanu ka teka tesülen katepa alenteper tejak tepang majitet züksar süa liasü ta zülua angudang tsüa ma, oda asen Khristan state ya “Nagaland for Christ” aser “total prohibition of liquor” aser “Smoke free zone” ta zülua jembia angashiba aser anguba amabo masü ta bilemer. Iba indang ya bilemdangra, bilemaka metongtettsüsa mapa tamajungbo ajak inyakmar aser nüburtem tsüngda nung langkoshishi mapa tamajung inyaktetba angudang aser angashidang temulung kanga züreper aser kangasa süngmangseter. Aser khen khenbo yamaisa bilemer, oda asen lima ya akhi tejen putu mapang Sodom aser Gomora limajiang mesüka kümdar no, ta sa süngmangseta bilemer. Aser yamai tangsa ora alima dangi Tsüngremi temerenshi tulu ka memenui yoktsü tsübuseta bilemer.
Aser ano India nunger rongnung kentener kangasa tajung ka shiba dang Sonu Nigam ta ajar, pa tamangba yimsüjibo kechiar ashitsü makok, saka pai ashiba agi, nisung kari pa kolak atangtsü atema “fatwa” ka liasü ta T.V show ka nung pai sangoktsü ta Tir Yimyim adok 198 Dt. 8th May, 2017 anogo nunga zülua angur. Aser ano paisa ashiba agi, Nashi kümzüka ayutsü tenüng nung nisung tepsetba yabo ni khenyongi anemer ta zülua angur.
Iba dakji semloka ya shiner, India linük ya secular state ka lir, aser shibai kechi tamangba yimsü amangnüdir yamaji kecha tenokdangba mekai amangtsü akok ta India temzüng nung zülua lir, saka tanü India nung Bharatiya Janata Party yimsüsüba arur külen Hindu timba ser aliba lima ka asünungji pari mulungba, par yimsütem agi amokbanga bener aotsü tebilemba nung inyakdang parnoki yamai ashir, Nashi-i mamatsü tajung meimchir nem agütsür, anungji Nashiji metepsettsüla aser shibai Nashiji tepsetdir aser reshikangshidir, yamaji iba nisungbajia rishikangshia tepsettsü ta ser parnoki asalendong aikasa inyakteper. Aser India nung Nashi shi achiba nokdanger, iba den shirnoki tashi mangai nashi belener parnok pua arua rishikangshia taküm aika südaktsüogo. Süra Nashi jagi tanela tesünep nung lidaktsür asü? Mesüra nashi jagi asenok taküm kümzüka tekümtet agütsür? Asenok ajaki metet, nashijia tanga shiruru ama ka tang lir aser nashi ka meji kechiba nisungtem reshikangshia tepseter. Parnoki inyakba maparenji apibo Nashi-ji nisung dang nungia jenjang temaba nung amshia angur. Nashi ka meji nung nisung aika reshikangshia tepsetba yabo Hindu nunger tamangba yimsü agia mela malitsü ta amanger. Kechiyong par tamangba yimsü nung meja “ants” tepsetba jiangsüng memelar ta lesson kar nung züngshiba bilemteter. Saka Hindu nungertemjia ajak kasabo masüji parnoka masa mangatetertem kari par tamangba yimsü tenüng amer mapa tamajung aika inyakba agi par lokti menentsüra parnoki tamasa item amala nisungtemji azüoktsüla aser parnoki ibaji mazüoktetra, idangjibo par lokdi songjeni iba timtemji abentsü mapangi bener arutsütsü ta meteta atatsüla.
Tanabuba nung Nagaland Post paper 9-5-2017, first page nung tenük ranglokdang NBSE declares HSLC, HSSLC results ta zülua angu, aser ano tanabuba heading nungji ‘girls outshine boys again’ ta zülua angur. Ibai koda jangratemtsü osang lir, oda küm shia class ter aser class ter ana result adokdang takok anguba osang tajung angashia kangasa pelaa bilemtsür. Saka tetsüri tebur ajateta aor ta züngshidang kechiba yamaji ajateta odaktsür tasa bilemdanger. Saka tera azümesendang züngatsür nem ajateta odaktsür ta temulung nung züluoka ayutsüla aser taruba kümjibo teburtemi temaba jenjangji ngua sayutsüla ta tazüngertem dang ayongzüker.
Yangi kanga tang temulung shirangtsü ka lir ta ajak nem bilemdaktsüner, kechiba ta süra lokdi tentet aikati “trust” ta tenüng amshia result adokdang tajungtiba rogo nem senpet aser sempet-tem agütsüyonga arur aser parnok nükjidongji koda ser ano tarutsü mapangtem nunga tanurtem tajungba adokdaktsütsü ta tangatetba tajung yur inyakteper. Saka yangi tera tebilemdangtsüka ka ajiteta yabo melenshi nung kangasa ajungtsü ta kü tangatetba ka ayimoktsür.
Reprangang, taküm tatidang result adokba nungji tangar nisung “non-local” tama ser adoka angur, yamai:-
Sl.No           Name and School
1. Deepa Mishra, Holy Cross Hr. Sec. School, Dmr
2. Nandita Paul, Pranab Hr. Sec. School, Dmr.
3. Harsh Jain, Don Bosco Hr. Sec. School, Dmr.
4. Suhana Begum, M.G.M Hr. Sec. School, Dmr.
5. Ananya Kumar Das, St. John Hr. Sec, School, Dmr.
6. Leah Pathan Khan, Holy Cross, Hr. Sec. School, Dmr.
7. Shruti Jain, St. Mary’s Hr. Sec. School, Dmr.
8. Nemdeingah Singson, Mezhur Hr. Sec. School, Dmr.
9. Megha Singhania Agarwal, Hr. Sec. School, Dmr
10. Muskaan jain, Holy Cross, Hr. Sec. School, Dmr.

Commerce Stream
1. Paulami Sen, Christian Hr. Sec. School, Dmr.
2. Roseline Pojar, Minister Hill Baptist Hr. Sec School, Kma
3. Rajdeep Nath, Pranab Vidyapath Hr. Sec School Dmr
4. Rasheb Banik -do-
5. Payal Kumari Sharma, S.D.Jain Hr. Sec School Dmr
Aser ano aika lir aser Science stream nungia aikasa temaba jenjang nung lir.
Tanü asüng tazüngertem tera adoka tangar non-local-purtem den aritepa züngteper tang ashi, tejenba putu mapang asen tetsürtemi süpeti tejen ka agia petir kümtem süitemasa yok aser teburtemia langtem ka agir kümsa süitema yok. Saka iba mapang nung non-local-tem Science practical zünger mapa tapu aika inyaka liasü ta otsü-i ashir. Aser tang yabo joko generation terbuba, ter anabuba nung ayaoka “advancement” tejak leni odar. Saka parnok apibo asenok education nung tangang tetenzüker lir.
Süra kechiba asenoki item kanga advance purtem ajungshia senpet aser sempet-tem agütsür. Ya tangsa tang anenadoktsüla aser asen nisungtem ajungshia education tajung ngudakja ajungshitsübajiang tongtipangba lir. Aser ano asen Aortem asen Naga kin ajak dang tamanir asüba tu tanübo tesülenang atsüngshir ta paper nung aiben tang züluasa angur. Saka asen Aortem ajungshia tejakleni odaktsütsü melena küm shia result adokdang Mayangnokcha Award tangar kintem nemang ajungshia senpet aser sempet agütsüba angudang kü mulungjang nung kangasa kukua aiter.
Ni asen tetsü tebou shin o ka bilemteta yangi agütsür, yamai, “Tortoise” kürasa melemdang “Bat” la sa apua akümer ta ashiba ama, asen Aor Aotsürtem Education tajung adokdaktsütsü meji nung asen Naga nungersa ser-a tangar kin nem senpet aser sempet agüja ajungshiasa ali nungbo asen Aor-ji maneni tesüleniangsa atsüngtsü masü na? ta AKM pur nema khen bilemdangdaktsüner, ashiko parnoki rajemtsü ta ni amanger.