Nokinketer

– R. Imkong Lkr, 4th Mile Diphupar. Dimapur.

Nokinketer tetezü Nok ain aketer ta Naroküm agütsüba lir. Kaket zülur aikati Nokinketer tetezü ya kanga junga angateta zülur, saka karibo kanga apu-apua, züpapa, pongpa-pongpa zülur. Idangji asen Aor oshioben ya kanga sensaker kümdaktsür. Nisung kari nokinketer ta ajaba ya tera mashiyim amshia jembiasa angashir aser angashiba amaji kaket nunga zülutsür. Tatishitsü agi, yimtsüng kar nung yimsüsür takotet, tasütait, shisataka aser jembishinü nung tsüngrusonga jembitetter kar sotetter aser par yimsüsüba kübok nütsüng nüburtem jangratema liteper, anungji nübur rongnung kari item amala yimsüsür dangji yimpatir, Nokinketer tasa jaa angashir. Saka shitakba agibo iba ama yimsüsür dangji Nokinketer ta ajatsü metemsü, kechiyong iba yimsüsür jagi yimsü junga süaka tangar mangko ka danga tangaa bener arua mekara paji Nokinketer ta ajatsü metemsü.
Nokinketer ka ta jatettsüsa pa dakji sempet tapu 4 (pezü) tashi keta alitsüla. “To ba called a warrior, one must have possessed 4 (four) types of quality talents.
1) Mezüngbuba nung, Nokinketer kaji asüngteta merükteta aliba taküm ka asütsüla.
2) Tanabuba nung, paji tasü tait tanela tajung aketba taküm ka asütsüla.
3) Tasembuba nung, paji jeretpera aliba, taküm ka asütsüla aser
4) Pezübuba nung, paji kanga tekümdang nisung ka asütsüla.
Akhi asen tetsü tebou mapang nung yimtsüng kar nungi Nokinketer kaka, ananasa sotet aser parnok ya khen agi Tsüngrem nungi sempet balaka aketba nisungtem liasü. Oda ashitsü agi, parnok dakji kotak nungi agütsüba sempet “Heavenly gift” keta liasü ta otsüi ashir. Aser parnok amala jagi pei yimtsüngi mangko tajungsa lepa bener aru ta jembia aru aser yimertemi aser elangtsürtemi iba naroküm ken aikasa mejema tentsü aser tanü tashi asenoki iba kenji atenba angashia aruogo. Aser iba dak alaka, item Nokinketertem jagi anir yimertem tongpangi raraisa oa liasü, aser ano tangar kin balala dena tongpang raraisa ao ta angazüka aru, aser item leniba nung takok tulu ngua tangar Mangkotem aikasa tangzüka bener aru ta angazük. Yamaji akhi putu tensa mapang konang nungsang bushiba putu asü nungji iba ama Mangko tajung lepa bener arutetbaji ajak dang konang nüngsang tulutibaji Mangkolepertemji liasü ta otsü jembia aru. Yamaji tanü mapang ya India ajunga nung “Bharat Ratna” ya konang nungsang rongnung tulutibaji ibai asütsü aser iba konang naroküm ya sepaitem rara tongpang nung takok tulutiba anguba sempet President of India ajanga ‘Republic Day” anogo nung sempettem agüjasa arur. Ni bilem iba sempet ya akhidang asen tetsü-tebou mapang Nokinketertem ta jaa aruba denji jenjang kasa alitsü ta amanger. Aser iba den atongba konang nungsangji akhi mapang sü achiba “Mithun offering” yaa ka liasü, saka ibaibo taka taitertemi “Sü-ji” chia aru aser iba konang narokümji nüburtem ken aika mejema sa tentsü ta angashia aru.
Tang tekalen Nokinketer ka dak sempet 4 “pezü” keta aliba tu tatsü agi yamai rasaa shiner –
1. Mezüngbuba nung paji kanga merükteta asüngteta aliba taküm ka asütsüla, item ama Nokinketer ya tangar kolak bushi aotsü kodang atemzükdir, pa jagi ita ana asem tashi asüngteta merükteta aru aser khen khenbo ita 6 (terok) tashia kangasa ashibanga, asüngteta, merükteta, anempongasa aru, iba sülenjiang pai tangar Mangko bushiisa apuso ta asen tsüraburtemi jembia aruba angazüka aru.
2. Tanabuba nung paji tasütait tanela tajung atenba nübo ka asütsüla, anungjiang pai tangar arürtemji kokteta item Mangkojisa danga bener arutet.
3. Tasembuba nung paji tangar tang nungi balaka jeretpera aliba nisung ka asütsüla, anungjiang pai tangar kolakji dangzüka benersa arutet.
4. Pezübuba nung paji kanga tekümdang nisung ka asütsüla, oda pai len tom ka nung chiyungtsü temadok nunga, pai pa kechi atema atemzüker apuso, ibaji takok mangu tashi, oda anogo ana, asem, pezü, pungu, terok tashia mechiyung arema pa nükjidong tu matalok tashi pei ki, yim to bushiasa maru. Aser tangar Mangko kabosa danga benerang pei ki aser yimtsüng to bushiasa shilang ta angazüka aru. Yamaji iba sempet pezüji pa dakji keta melira, pai tangar Mangko bushii aoba to, pa kolak-angsa tangar nem dangzüka bener yok ta angazüka aru. Anungji tenüng tajung, tulu, oda konang nüngsang tulu aketbaji tapila agi ajaba masü, saka tanela tajung, taremzük aketba aser timtem tulu aremtetba tangar dang nungia balaka alakteta litetba nisungjiang iba konang nungsangji ngutet ta asenok tazünger ajaki angatetdi.
Tang asenok tamangba tsütsülen tanela Nokinketer indang tatsüka shiner. Asen tanela tsütsülen Nokinketer ka ta jatettsüsa aliba taküm kaji nisung kari tang inyakteter.
Yamaji tanela kümzüka Tsüngrem dang tsüngchirsa litetba taküm, aser teti asüngteta, merükteta litetba taküm ka, iba den tangar atema teti lumia sarasademtsüba taküm, aser iba lumia sarasademtsübaji kecha telatet ka makai kechi koba mapang ka nung alimasangertemi koba temenen khu pongdoktsü asoshi asüngdanga arudir, item purtem dangji tanela kümzüktsü lenmang sayutsü teti renema alitsüla, iba den khen agi tammang tia nung aliba purtem dang tanela tekümzük lenmang indang sayua sarasademtsütsüla. Iba tetezü, tazü agi koda tamen akümtsü lenmang sayutsüla. Aser parnok dakji temeim, taochi aser aria bilemba agi sünga alitsüla.
Nisung aikati kotaki atutsü indang jembir aser tamanger shiai kotaki atutsü atema amanger. Saka kotaki atutsübaji ni bilem nung kanga tezüba maparen masütsü, aser shirnoksa kotaki atutsü temsüa ali, parnok asoshia temeshi lai nung shia aliba ama pei pei amangtetba yari sempet balala angutsü ta ashir. Aser balaka-ta shirnoki pei tanela asoshi mapa tuluba inyaktet, oda parnok jagi pei taküm samatsüa metsübur aser tangar dang nungi alakteta inyakteter, iba yariji sempet tuluba angutsü ta ashir.
Tamanger aikadak tangatetba balala alitsüa akok, yamaji sempet-a balala lir, aser tejangraba balala alitsü akok. Saka shibaisa tatem tashi aremzüka kibuba asoshi züsendir, parnok jagiang takok korangji angutsü aser parnokji tanela nung Nokinketer ka ka akümtsü, ibaji asen Tsüngrem taginüba aser mulungba lir. saka item ajakji asenok meimcher shia peisasa kechi kodaka angatet aser komaka arokaroka angatet iba jagi tang asen taküm tamangji alitsü. Amen