Temelenshi Nüngdaker

Mrs. Meyisongla, Rtd. Dy. Director (Nursing)

Meimchir yim-ya melenshitsü nüngdak-aka melenshitsü memulunger. Tajung saka Tamajung süaka ken yimya süba-a dokerbo melenshitsü kanga tasak. Asenoki pei tashi maitba metetra melenshitsü nüngdaker aser melenshitsüla eg, tenük merem, nüktapangta ba yimya, yi ajemba, sali moko achiba, drug achiba or azü mesenba. Item yimya sübaba ya, temang, tanüla, rongsen lenmang aser loktiliba atema majung. Lendong lir, melenshitsüla. Meimchir aika item yimya tamajung nungi lia yimya süba iba nungi dang jangratema linür.
Charles Dickensi ashiba or züluba medemer ka mapa tamajung inyakba agi jail nung küm aika yur, mapang tonger chiok, aser jail nung free süa alitsü chance angu. Iba nisungi pa meküta aliba nisungtem aser kiochen temeküt meyipshia repranger, ano jail-isa ayitsü mepishi. Pai jail nungji dang alima nungi free süa linüji meyiba jailisa tanaben ayi. Tanü asüng lanur aika mapa kecha meinyaki jail nungji Dal, Alu paji chia linür. Taküm tasen, akümtsüji asen yimya tamajung nung pilar, tajung nung lia tekümtet angutsü koda jangratemtsü.
Mapang ka nung Germany nunger kati AK ka kanga temulung agüja mesü. Chiyongtsü tajung agütsür ki tajung nung kanga merüka mesü, tesüh o natzü, kanga merüka aoker, tzü merüka chikotsür ta healthji jangratemtsüka nisung ama merüka mesütet. Künu anugo tendanga pai akji chioker free sa doktsü. Akji chiokli asema or lishi tsüng nung mokongshia tsü chiko. Aseni teyanglur Yisu Khrista temeimji mangatetra, aser pa dak mamangra force agi drugs achiba, yi ajemba, auyaba, nüktapangtaba mesüra sali moko achiba manendaktsü. Germany nunger ak amaji lishitsüng nung temang ajak melangpanga tzü chikoba ama asütsü. Tsüngremibo temoatsüji asenok ajak nem yuja kar, saka kari dang iba temoatsüji agir. Kechi aser asenoki kechi bushir ibaji asenoki angutsü.
1920 Andrew Carrnegie Scotland nunger America nung oa merang muluba factory ka nung tenyatenpong angaa sen teraka agia pa taküm alitsü tenzük. Meilongibo pa nija indang lapok. Tanübo pa den mapa inyaker 43 million lir. Pa factory nung inyaker nisung kari Andrew dang, nai nisung paika den koma alir ta asüngdang dang, pai yamai langzü. Nisungtem den alitsüji hon atur mesük, hon tilaka angutsü mechi ali lishi aser lung aika tuteta indoker külenang hon tilaka angur, talangba tura tuluba angur, hon tilaka angutsü mechi nung hon atusangto agi tesempatsü lishitsüng, janaona aser lung ajakji tuteta indoktsü mesempar aser aremer ta langzü. Worker nungi tajungtiba service angutsü atema nisungtem metokmeperibaji angateta aremzüka alir ta langzü. Asenoka hon atutsü asü tesempatsü janaonna, lishitsüngji atutsü, asenoki kechi bushir aji asenoki angutsü.
Künü anugo shikari kati shikari azü tajung ka anir shikari ao. Pai medemer tasen ka ayonger oa pai trained asüba azü jagi mapa junga inyakbaji sayunü. Pai ozüji kali azü jagi bushiteta bentsür aruli-ta asü, azü jagi tzü kanga junga wateter ozüji tzüyim nung tsükba ajakji tzü wa-a or bener arutsür. Pai bilem pa medemsang jagi azü ajungba indangji langkabo ashitsü ta bilem saka kecha o kata mashi. Anungji paiang medemer sangdangji azü yagibo tanga zü dang nungi balaka mapa tajungba inyaker. Naia koma repranger ta asüngdangba tembarsang jagi langzü, au nia nur züya terabo balaka ta reprangogo. Pai tzü awa junga mashi ta langzü. Nisung karbo tashi taitji masü saka tashi maitba or majungbaji dang angur. Item temulung temenen nisung kodanga pelaa maliba nisung. Saka shir tenükmerem mali nisung parnok pelaa alir. Saka shirnok dak tenükmerem lir parnoki Item yagi tashi maitba pointji dang angur aser yamaji judge asür. Azüji onsara junga trained asüba zü saka pa tembaibo tzüwa mashi ta ajitet. Item nisung ya taküm tepiyong tangar majung indang dang jembia complain süa dang alitsü. Taküm nung tesangwa mungudangba nisung. Amoi junga maor- tasü ajemba agi, shirang tsübuba agi kodanga anema malir. Teti tamajungtibaji dang angutsü atar. Pa nem moatsüba indangbo mangur, saka timtem aser maka mait indang dang jemba. Anüjia akhüm (shadow) agütsütsü atema dang apur ta bilemer.
Naia koba shimtsü? Tangsa lemtetang. Asüngbo menua doker alitsü. Tangsa tajung inyaktsüji apusoang.
Asangur chanu kati ni tain kümerbo ni mapa tajung aika inyaktsü aser pelaa alitsü ta ashi, kodang pa tain kümdir tajungji inyaktsü ta ashi aser pa pelaa alitsü ta ashi saka mainyak. Pai ashi kodang pa B.A passed südir pai mapa tajungji inyaktsü ta ashi saka meinyak. Pai ashi pa kodang mapa ngudir mapa tajungji aika inyaktsü ta ashi. Ano maneni pai pa tetsür ka agir külen mapa tajung inyaktsü aser pela-a alitsü ta ashi. Kodang pa sadi par tanurtem züngzüker külen pa pelaa alitsü atema mapa tajung aika inyaktsü ta ashi. Pa retire asü saka idangjibo mapang tajung ajak to süitemer liasü. Anungji pa taküm nung mapa tajung kata meinyaktet aser tepela mungudangi süitem. Koda tesasatsü. Sürapong jangkok ka aonung asükdang pai aonung shia asüngnepbo aki saro, asüngnepbo aki saroro ta ken atener, saka kodang anepdang arur anü talem yaloktsüdang kihaluha ta shirsa yima ao. Taküm tepiyong ki masü, azüngtsü aon agi leta mejangba ama kechi atar asüng asoshi tang or taonungsa nü mapaji or projectji tenzükang. Aji mesüra mapang tajungji süitema aotsü. Arung tangsa mulungtetdi aser Luk tapu 15 nung temadokba japasoi-pa majungba realised asü idangji pai mulungtet aser condition kecha bushia makazüi maksü arema jajayonga, tebu dangi oa pa menen ajak nangzük aser tatok angu pelaa alir rongnung aden aser tatem makaba Kodak tepelaji angu. Arung asen dak aketba yimya sübaba temenentem doktsüti, sembadi aser metsü metsülokja endokdi, atakatemdi aser takum tasen tenzükdi – “TEMELENSHI TULU”.
Longfellow-i züluba “Let us not mourn for the past because past is past, it will never come back, let us not be proud for the future because the future may not come but let us act, act in the living present”. Kechi süiogo aji süiogo asenok ajepyonga kodanga meyiba marutsü. Tarutsü atema shingaia asü teküm kechi aser tarutsüji arutsü asü marutsüar ashitsü makok. Saka tang ta asüba mapang nung teinyaktsü ajak inyakang, asüngbo menur asütsü ta sangro zülur Longfellow-i ashi.