Pei lima aser nübortem tama

Nagaland nung tzü tajemtsü agütsüba deparment PHE purtemi Kohima district kübok Chiephobozou RD Block nung tzü tajemtsü agütsüba mapa ( water supply project) ka renemogo ta ser semzüktsü lia, Zhadima aser temeket yimtsüngtem nung alir yimtaklirtemi mesemzükdaktsüi nokdangba mapa jagi Nagaland nung terenlok mapa inyakba tia aser jenjang indang sayur. Ano mapang talangkabo mesüi saka Nagaland nungsa tesem ka nung, mozü ki ka renemogo ta ser semzüktsü lia nübortemi nokdangba osang asenoki angashiogo. Anapronglaji mapabo junga meinyak aser merenem ser semzüktsü lia nübortemi nokdangba otsütem lir. Item otsütem jagi asenok tia aser jakla indanga ashir. Government-i nübortem asoshi küm ter metsü agia, shitakba sen jenjang (original estimated amount) dang nungibo noklangben agia teimba endoka yanglur semzüker, saka item mapatem jagi nübortem nembo tajangzük magütsür. Tang amaji nübortem nem zü tajemtsü agütsütsü asoshi inyakba Water Supply Project nung küm shia senbo aika endoker saka tzü tajemtsübo mangur, electric light yindong aser yinzü agibo tonga lir saka light marur. Gari lenmangbo yanglupet tanglur saka yanglu meyanglu ka raksar, makamaitertem alitsü asaoshi ki yanglutsür saka makamaitertemi item kitemji mangur, shirangertem anepalutsü asoshi government sentongbo tenzükpet tenzüker saka item tajangzüktem aikati mengutetter. Asenoki mapa renembaji alijak nung nübortem tajangzük angutsüsa masü saka offile file nung dang renema toktsür. Itemji temulung ashitsüka aser tesasatsüka lir. Asenoki inyakba mapa ajak ya Tsüngremi lemzüktsüba mapatem lir, anungji asenok taküm tatsüka alidang ya pei mapa ajanga akok tashi nisung teimba tajangzük aser temoatsü ngudakja inyaktsübaji kanga tongtibang asütsü. Aji oda, asenoki asen mulungjang aser tanüla ajak agi nübortem nüngdak kodaser peridaktsütettsü ta bilemba tangatetba nung inyakra, asenoki asen nübo aser rongsen talila enoker renemtsütsüba dak alaka mapa merenem ser tenüng agitsü atema semzüktsübo mebilemtsü. Iba tangateta nung kodang asenoki nübortem tenzükdir, asen lima nung akaba mozü kitemsa tajungba, school kitemsa tajungba, lenmang onsara ajungba agi asen limasa topur tajungba, tzü aser light peria anguba agi lanurtema mapa teinyaknütsü ajak inyaka rongsen poktetdaktsür ta asen lima agi asenok ajak nümadangteta alitsü. Tangbo, tanga state nung aliba yimtitem toktsür anameta Guwahati tashi danga orr arunung, asen lima ngur tezü atanger. Tangalen nungi asen lima tonga arudang, asen lima nung akaba train  station, bus station, taxi anendak aser tayimtsü anendak airport tia aser gari lenmangtem ngur, tangar dang mesayui küpbanga yunütsüka akseta bilemer. Item ajakji asenok dak mapabo merenem saka senbo ajak agima, anungji mapa renemer ama toktsütsü jakla alia ajanga lir. Asenok ajak ya pei pei mapa nung pei pei yari nübortem tenzükba mapa nung ‘missionary’ kaka lir, anungji nübortem meyong shilem agi asen tenzükdaktsütsüba masü saka asen shilem agi nübortem tenzüktsüba tangatetba aser temulungtetba nung inyaktsü tim. Iba amaji kodang inyakdir asenok ajak ya takok ngua inyakba missionary kaka asütsü. Joko, asenokbo nia ozü lima aser nübortem  asoshi tajung kechi inyaktettsü (?) ta bilemba tangatetba nung government mapa nung süli, private mapa nung süli mesüra contract mapa inyakba nung süli inyaktsü tenzükdi. Taküm nung jangratem angubaji pei akaba aser topur ajungba nung masü saka pei lima takar küma topur ajungba nung angutsüla. Asen tama masü asen lima aser nübortem tama ta asüba tangatetba nung yimsüsür, ketdangser aser tenzükertem ajaki inyakra, pei lima den külemi asenok ajak takar kümer alitsü. Asenoki asen lima topur jungdaktsütsü bilemdang aser nübortem anisüngzükdaktsütsü merangdang, asenok nem Tsüngremi shisatsü agütsütsü aser taküm tajung moatsütsü. Iba shisatsü aser taküm jagi pei lima kotak li mesüka yanglutettsü.