Pei meyong industry

Nagaland nung tanga lima nung makaba industry kar lir, itemji sarusachiba industry aser ochimashiba industry. Item industry-tem jagi nisung kar khen nung takar kümdaktsür saka nübortembo kanga timtemdaktsür. Aji oda, ACAUT teloki Nagaland Home minister dang Home department ya pa meyong industry tajung ka lapoka ayu amai kümogo ta ashiba nungji ajak atema tangatettsü tuluka lir. Tetezü Home department nung inyaktsü nisung shimba asütsüa akok mesüra tanga nüngdak maparentem asütsüa akok, itemji tejangrar aser temsüa alirtembo merangdangtsüsa kecha maongka magütsüi pa sünütsüsa shimba aser inyakba agi pei meyong industry lapoka ayu amai inyaker ta mepelaba o ka metetdaktsüba lir. Aji oda, Home department dang masü saka bangdak nung alirtemi inyakyim telatet ka kübok  pei department-ji nübortem nüngdak anepalutsütsü lapokba masü saka pei asoshi dang rongsen bushitsü mesüra pei jenjang ajungkettsü atema lapokba department amai dang bilema inyaker. Ibayongji, yimsüsürtemi pei department ajanga nübortem asoshi tajangzük agüja inyaktsütsü bilemer masü saka pei akatsü, pei ajungtsü aser taruba election nung jenjang ajungtsü asoshi dang bilema inyakdang ozünga lateta mali ama inyaker. Ibayongji, government ket nung sen meliaka inyaker shimokpet shimoker aser inyakertem shimokbajia shinga nema memetetdaktsüi miima tatidanga magi pei nisung shimoker. Iba jagi office aika nung mapabo maka saka inyakerbo aika aser ita senbo magütsütetter ta timtem ajuruba angur. Ano, yimsüsür aser tulurtem aikati pei department-ji pei meyong rongsen yangludak industry amai bilemba agi nübortem asoshi teyari aruba ajak agi nübortem tenüng nung pei dang akatsü aser ajangzüktsü asoshi inyaker. Aji oda, nübortem taküm jenjang ajungkettsütsü asoshi center nungi sentong den senotsü yoker saka itemji nübortem nem inyakdaktsür masü saka yimsüsür aser tulurtemiang inyaker. Iba jagi office nunga parnok tuluba aser rongsen nunga parnoksa takarba saka nübortembo süngdonga kata metemoktetba sensak tia nung Nagaland timtem tiai aiba angur. Iba ama bilemba lenirtemi Nagaland government kübok aliba department-tem ketdang asü tashi Nagaland majungtsü. Nagaland junga aientsü atema pei kija ajungtsü mebilemi nübortem asoshi dang bilema ketdangsüba aser inyaktsüba nisung department  shia nung nüngdaker. Department ka reprangtsüba khuret benloka yur pei agitsü dang bilema yimsü süra mesüra ketdang süra peibo akatsüa akok saka pei alitsüba lima kenyongi maintsü. Alima nung bendenba rongsen ya ochimashi lenmang nungi bendenra itemji senmang küma mamshitettsü, anungji rongsen akabaji shisabolu aser maksüang asütsü. Kechikomaka kadir kaang saka tatem nungbo item rongsentemji asüleni bener maotsü. Iba jagi tawa Myanmar nung kanga takar ka tashidak tulu agi atong, anungji pa shirangji majungtsü ta meteta pai pa rongsen ajakji bendena pa masüdangsa sensakertem nem lemtsüba otsü lir. Alima yanglutsü aser pei nübortem timtem nungi anitettsü asoshi Tsüngremi nisung kar yimsüsür aser kar ketdangser (officers) kümdaktsü. Ibaji alima nung nisung kar tulur aser takar kümdaktsüba nükjidongji lir. Iba nükjidongji memeteti nisung kari pei atema dang bilema rongsen bendener saka pei tenük agi ngua itemji samaa aor. Iba jagiang Laishiba nung zülua aliba shitaka ta metentsür, kechiyong Tenüngsang Ken 37 nung ashir, tamajunger rongsenji ken nung ayi ama kongadoktsü. Iba atalokbaji asenoki tenük agi aika nguogo. Idakji tan ser tanü anünga aliba yimsüsür aser ketdangsertemibo kechi shitak aji inyaktsüla aser pei department-ji pei meyong industry ama mebilemi nübortem asoshi temoatsü adokdaktsüdak ta bilema nübortem asoshi bendanga agüja inyaktsüla. Pei mapa nungi anendang pei asoshi kia kata yanglua malitsüa akok, saka a department nung tekolak ser inyakdang yariba purtem aika anisüngzüka lira, yimten tenzükba nung, nisung ka asoshi, takokji aji asütsü.