Raksaba mapang

Tang ya Nagaland asoshi raksaba mapang asütsü. Joko meyi mapang aru majung apu aser gari lenmang anenzüka oa adoker. Ano ki aika kodangang chireptsüang memetetba tia nung nisungtem liteper. Atangji, tzünglu aruba mapang anentsü alua lenmang anembangba aser anenzüka aoba aser apu chirepbaji asen lima nung dang ataloker masü saka alima ajak nung ataloker. Ajisüaka, tetsüngdaji asen lima nung raksaba lenmang aser aputemji teimbaka küm aika anepalu mesüi yutsüba lenmang aser aputem lir. Tang tashi Nagaland nung akhidang British nungertemi tema yutsüba apu nung jajar aser ano apu karbo state kümli tema yutsüba ser kena anepalua mesüdang, kodangang kechi ataloktsüar memetetba tia ka nung nübortem jajadaktsür. Atangji, tanü asüng atemba aputema lir saka itemjia joko yin ajak kateta adoker tapok adoka tzü atsüngba agi gari ajanga süia majung kümadoker angur. Nagaland state kümli akok tashi gari lenmang yanglutsü, school lapoktsü, mozü ki yanglutsü aser light  bener arua tsükloktsü. Iba amaji tamalen purtemi mapang tatsüka tsüngda kanga meranga inyaka terenlok mapatem aika bener arutsüogo. Item temoatsütemji agia tanü tashi asenok alir. Item terenloktem dakji alaka Nagaland nung terenlok mapa inyakloka aoba kangabo mangur. Atangji, tesem tesem nung government-i yangluba ki kar angutsü saka itemji yangludang apuba sentsü tang tashi maotetter. Lenmanga karbo yangluogo saka tenüng agi yangluba dang ashi tang tashi akhi yangluba lijen nung dang jajar. Joko state kümer küm 55 ajunger aser küm 55 tsüngda government melentepa arudang oda-oda Nagaland masü saka peiang ajungtsü meranger amai inyaka aruba angur. Iba jagi joko government kiojenbo kibur mali amato kümdagi aser tsünglu aru maruka gari lenmang aser apu raksadokba osang ajaklen nungi angashir. Lenmang nembo National aser State Highway tenüng tululu agüja lir saka item lenmangtem anepalur maliba agi arem agi meyibanger, kilentsü tilaka yapoka toktsür-a mali anenzüka omadagi. Atangji, tamalen purtemi yanglua toktsüba dak alaka tesülen purtemi pei lima meima government-i yangluba lenmang aser kiojentem ya pei indang ama bilema anepalu masüba agi, joko ajak tejen kümer raksa tenzükba mapangji tang ya lir. Aji oda, tang government nung alirtem asoshi ibai tayongzükba tuluka asütsü. Iba ama mapang ya lenirtemi mapa akok makok aser alima meim memeim jangjatsü. Tangari yanglua toktsüba state nung kecha teinyaklokba tajung ka mali tangar kija aija yimsü asütsübo tasak masü. Iba amajibo ajaki inyaktettsü. Ajisüaka, tarutsü nung nübortem timtem majurutsüsa pei ataba mapang nung nübortem nüngdak reprangteta tajungtiba inyaka toktsütsübajiang mapa tasak süaka tim teinyaktsü asütsü. Tarutsü nungbo nütsüng teimba akümtsü aser nüngdak mapa inyaker meinyakba inyaka jajatsüsa adoktsü, anungji gari teimba senzütsü ta nükla dangi arua gari lenmang tuluba aser tajungba yanglua toktsütsübaji yimsüsür ka mapa asütsüla. Tanü dang nungibo tarutsü lanu putu nung electic light tashi ya tenüngdakba asütsü, anungji nüngdak peria atsüktsüsa light peria adokdaktsüdi ta bilema inyaktsübaji yimten nung inyaker mapa asütsüla. Joko, tanurtem ajak kaketshisatsü bushitsüsa akümer, anungji tangaleni kaketshisatsü bushii aotsübaji ajak atema khuret tulu asütsü, anungji tangarang asen limai kaketshisatsü bushii arutsüsa kaketshisatsü shitak anguba kaketrejutem kümdaktsütsübaji yimten lenirtem khuret asütsüla. Iba ama tangatetba nung Nagaland nungi taneptsü bushii tangaleni moii Nagaland ya taneptsü angudak state ka kümdaktsütsübaji tang amai raksaba mapang bilemdanga yanglushi tenzüktsüla. Raksaba mapangji majung, taaktsüka aser tezüdangtsüka saka tajung inyaktsü bilemertem asoshibo raksaba mapang ya tajungba küma yanglushitsütsüba mapang tajung asütsü.