Senmang

 – Shri. T. Imo Jamir, Changtongya Yimtiba

Ao sünak abener Longterok poker Chungliyimti lima sümedema alidang Putu-Yimsüsübaren, jaya-jako balala, senlem-tzülem, tzüzüng-ozüngtem. Ariju, Tsüki aser sobaliba libaliro tapu balala ajak tenteta aruba tanü tashi amshia arur. Putusa Putu amshia aruba koba nung timtem kecha melii inyaka aruba sobaliba kar nung tanü putu nubortem tejakleni oa bendang semer-na den atongsema aodang temolung masüba aser metokmeperitem tesem aisü nungi ola adoker. Talisa ibai ‘SENLEM’ yimsü nungi teimba adoker. Nübortem temolung machibatemji asenoki kodang jungjunga angatetdir tali tajungba apijemtsü südi ta amanger. Anungji yangi Senlem dak ‘SENMANG’ ta asüba indang angajemtsü atema tongmelang agi tatsütiba nung zülur.

SENMANGER:
Nisung ka akümli piyong liyonga arur pa/la asünü par kibong khuret ajak penzükbaji iba senmanger ya lir. Par rongsen kwi lir aji iba senmangeri amangtsü. (Senmanger aika liaka parnok rongnung tampusang tenüng dang tetshitsü saka rongsen aser sentsü lemzükbaji senmanger ajak shilem kasasa lir). Alima nung nisung ishika dang takar aser teimbaka sensaker mokokmiener anungji takar asünü rongsen lemzükba amaji sensaker ka asünü pari tsütena akaba sentsü ajakji aotsütsü senmangeri lemzüktsü. Senmangeri asür sentsü maotsütsü ta asütsübaji asen sobaliba dak kenyongi maket.

Ni iba ocet nung shinübaji aiben asenoki tatongi telong tashi mebushi sür tema nung tongmelang agi jembiba angashir. “TSÜRABUR ASÜ-SENLEM MAPANG RONGSEN AJAK TEBUR DANGI AOER ASER TETSÜR ATEMABO SENMANG KECHA MAKA|SHILEM KECHA MALI” ta aikati temolung machiba nemnemer. Asen Aor akhi putu nungi nija indang alu,ali-kimong makai aru saka item rongsen koba dang ‘TAZÜ’ ta ajar, itemji kin-kidong, teboutaren indang sür aru. Anungji senso tajung ka alu, ali-kimong makaba shinga mali. Item alu, ali-kimongtemji putu ka nungi putu ka ta akumlir rongnung kati-khen kati-khen ta melentepa repranga arur, anungji item rongsen nungji tedangsemer ajak kibur aser ano teti atemabo kibur shinga mali ta lia aru. Tanü-asüng nija indang alu, ali-kimong aika alitsü akok aser iba indang ochet tatemlen kar zülusema angutsü. Koba kimong-lumong aser yokya-shonü yimkumnü lemzük itemji kata mesamai tanü tashi lir. iba amala sobaliba tajung aser takangtem ya tangar kintemi nükshia repranger.

Tatishitsü ka yamai: Nubou asünü (Grandfather) nübui pa kibur küma kimong-lumong ajak agizük, nübo asünü nai na taküm alinü tashi ajakji reprangtsü, na kobanü südir nür chirtemi amangtsü aser nür chirjia kodang südir nür semchir rongnung kati pa takum alinü tashi reprangtsü ajakji amangtsü. Anungji itemla rongsen nungji shinga teti atema kibur mali oda shiba takum lishia atadir, pa takum alinü tashi ken repranga atar dang. Ibala rongsen koba otsüla-oboula nungi kati-khen kati khen ta melentepa arur, item rongsen shingaia ayoktsü makok ibai asen sobalibai memelar. Iba amala kibur maliba rongsen nung ‘SENMANG’ maliba atema asenoki kanga kukua shilem tuluka maka ama mashishili. (Tetsür tsürabur senmang nung maden ta asübaji ibai dang lir).

TSÜRAPUR RONGSEN NUNG TETSÜR-TEBUR SENMANG KASA DANG:
Kin-kidong, tebou-taren indang koba rongsen lir yangji shinga teti atema kibur mali saka tedangsemer ajakji kibur. Tetsür kiyi moi alirtem tsürabur rongsen nung jabaso den sakosa lir. Tetsür kaji kodang kiyii odir la kinüngbojia par kidong rongsen nung kibur ka asünung kasa lajia iba nung kibur akumer. Jala kiyi moi tsürabur den alirtem aser kiyii orr alirtem ajak pei-pei meten takaba rongsen ajak nungji kibur, süra kechiba tetsürtem tsürapur rongsen nung senmang maka ama züngshitsü!!! Nisung ka atema pa/la alinü tashi tagi-tarutsü ajak nung shilem kara sür agitsü atema shilem balaka kechiba nüngdakla!!! Jala süaka jabaso süaka tsürapur rongsen nung kecha tebendang mali kechiaser nur juri rongsenji shingai teka ia lemsatsütsü makok. Nur juri rongsen kwi aka yangji nür kibur. Tsürapuri jala/jabaso shiba nem kechi agutsütsü aji meteta lir.

Aor sobaliba agi kibong ka akümtsübaji mezüng tepuri tetsür ka asünga kibong küma alir aser liyonga aodang jala/jabaso aser rongsen bendena alir. Par kibong akum nü nungi par kibongi rongsen tagi-tarutsü kwi bendendir aji par kibong juri rongsen lir, iba rongsen nung tebursanger tedi-tenu, teyi-tenu-teyi-teno mesüra tsüraburtema maden. Iba rongsenji kibong nung tetsü-tebu aser chirnur juri meyong lir. Ibala kibong juri rongsen nung itemla ya tetsür meyong mesura itemla yabo tebur meyong ta kecha bendanga mali. Par kibongi züsentetba rongsen nungji ojala o obala tena kibur aser tenati jala/jabaso shiba nem kechi lemzüktsütsü meteta lir aser par juri rongsen nung shinga tebang aitsü makok.

Rongsen rongnung kimong-lumong koba otsüla-oboula nungi putu aika melentepa aru iba rongsenji kobanü par kibong tatem kumdir tangar dangi aotsü. Par takum alinü Tsüngremi moaja kimong-lumong kar danga alia lira iba ya jabaso kiji meyong ta masü kechiaser par juri rongsen ji tsürapuri parnok takum alinü kuli tajung yua shiba kechi agitsü aji tejangja lemsa-a toktsütsübaji par temeten. Jala kar nür juri rongsen nung kimong-lumong matatsüra aji Aor senlem tai masü saka tsüraburi timi melemsatsüba dang asütsü kechiaser nür juri rongsen nungji nür kibur.

      Tsüraburi kimong-lumong teimbaka jabaso nem toktsübaji jalatembo iba nung shilem mali ta asüba nung masü ta asenoki angatetdi. Asen sobaliba agi tetsür kaji teburi agir, yamaji kodang la kinungpur kidangi odir panü nung jagi laji lar kinungpur rongsen nung kibur akumer, anungji lai lar tsürapur kidang akaba rongsentemji mapayui toktsür aoer. Yabo Tsüngremi meimchir yangluba nükjidong ataloktsü atema südi ta angateter, kechiaser tetsüri la kiyi aonü tsürabur rongsen ajak rozüka bener orr ano kinungbur rongsen nungjia kibur akümtsü ta süra aji Tsüngremi meimchir kasa alitsü yangluba nükjidongjibo mataloker. Yangjiang rongsen lemsayimji ozüng kati masü saka Tsüngremi nisung nem apuoktsüba shisatsü asütsü ta asenoki rajemer.

Tanü-asüng balaka senmangba yimsü nung temolung machiba o aika poraloka jembiba agi nübortem mangmangdaktsür aser nisunger yimya asünung oji jembia-jembia-teburtemi tetsür asaa ludaktsür ta!!! Teburtemi tetsürji amokpanger yimsü asür ta!!! Senlem yimya majungba agi tetsür-tebur tsüngda tali pensatsüsa adokdaktsür ta!!!  Yamala temolung machiba o jembia nübortem temolung yirudaktsür. Asen kin putu aika liyonga arudang senmangtsümang meshidakba agi ya tashi nübortem telongi alur ta kenü danga mengudangka !!! Asen kin tetsür-tebur kasa liromedema lir nung koda!!! Tetsür-tebur ajak meyokteper ang miemchir ta ajar masü nah!!! Tena rongnung ka tashi mitra kajia tashi mitlanglang!!! (Men and Women are the two sides of the same Coin) Tenaji kasa sakok mesura iba senji jen-jang ketdima!!! Iba senji tagidak akatsü asü!!! Tetsür-tepur tsüngda nung kati ka ajemrepa yutsür aotsü merangra pa/laji kobika otettsü!!! Nisung ka tangar ajaki nükshitsüsa takok ngua litetbaji pa/la kija merangba kija agibosa mesütet yangji pa/la teyarir ka tena lir.

Senmang indang zülua aodang amadoker tanga onük leni aoer dang ashi asen kin senmang amangtepba nung tetsür-tebur tsüngda kecha tependang mali. Senmang ta asüba nungji tagi-tarutsü rongsen lemzükbaji dang masü sentsü tsüa akaba khuret jia densema lir. Asenoki tagitsü rongsen nungjiang merangloki ano külen sentsü khuret abentsübajia bilemdangdi, kechiaser iba lima nung takar dangbo sensakerang teimba lir. Aji oda, kechisüdir süang kibong ka nung senmang lemsayim yabo adianu talirtem tangatetba dak dang keta lir. Adianutem tsüngda temeim aser tangatetep melira tsürabur rongsen ishika akaba jagi atakatemang ajangzüktsü aser aji agi kibong nung adianu tsüngda telemsa adoka teraksaang adentsü. Saka kibong nung adianu talirtem tsüngda aria-bilem, temeimtep aser telongjem dang lira kibong nung sentsü aika tsüa liaka iba khuret jagi adianu tsüngda aria bilem aser temeimtep taliang akangshitsü. Ajak dak alia senmang amangba rongsen nung temoatsü aser atakatem densema lir. ibayongji tsürabur rongsen lemsayim nung adianu tsüngda kati-ka züngshia iba nung temoatsü tali meshiloka lemya-lemkor. Tangatettep nung lemsaba rongsen nung temolung machiba madoktsü. Tatsütiba agi, nür kibong juri rongsen lemsatsü nür temeden, saka yangji asenok rongnung temolung machiba kar atokra tangar tsüngdang  nür kibong mekomein liasüba jungkai adoka sayurba dang asütsü. Tsürabur rongsen senmang nung ampangyim mesüra shinga temolung meyirutsü. Asen Ao kin putusa putu amshia aruba sobaliba koba nung timtem kecha majurui tanü tashi aoer iba yimsü ya Tsüngremi molungba yimsü ta asenok ajaki angatetdi.

You must be logged in to post a comment Login