Senotsü teimi Ketdangsüba

(Maneni taoba adok nungi…)

1. Tongtibangtiba (Value): Nai kechi tongtibangba mesüra senti aser jenjang aketba ta bilemer ? Itemji na asoshi koba tongtibangbaar tadongi ter shi ka züludangang. Item jagi mapang ajak nung asenok anidaktsür ..kechiaser itemji rongsentemji lir.
2. Tashi (Energy): Nai kechi nungsa teti ne tashi tajungtiba endoker? Mapa nung asü, mesüra ner kibong den ? Ali pela bushiba nung ? Ashiko, anema malir asoshibo, anogo shi taküm litetbaji danga teperi ta bilema alitsü akok aser bilemtsü, taküm nung ya rongsen kangabo mali aser jangratemtsü mali.
3. Tesama (Loss): Na akaba rongnung koba sama nung na asoshi tashiba (painful) mesüra kanga sasatsüsa asütsü ? Ashiko iba telangzübaji temalen agüja aliba, na asoshi kechi tongtibangtiba lir, iba denji tera meyoktepa asutsüa akok. Temang anema aliba, kibong aser rongsen aika asoshi tongtibang asutsü akok. Kotaker tsütsülen nungia shisadangangma. Iba len nungjagi kechi mali? Tanela anisungtsük? Tsüngremi meimer ta metetba indang ? Tekümtet jangjaba indang? Asenoki shisadangdi.
4. Shisamulung (Mind): Kechi agi ne shisamulung teimba sünga alir? Asenok aikati ajibo meshisadangner, mesüra karibo, ajibo teimba ka kü tashi dak alia tensa aruba ajanga ta ashitsü akok aser atangji aiben aji oda alir. Süra nai yamai bilemdangang, kodangsa na mulungsentsü anisungzüker? Anisungzükdang kechi sa bilemer ? Nai aji langzüba agi, ne rongsen kong ali ibaji jangjaa angatettsü.
5. Tepela (Pleasure): Kechi agi na tepela tulutiba agütsür ? Temalen nai langzübatem nungi aika iba nung ya adenttsü akok.
Nai item rongsen ayuba tesem pungo onük nungji koba teimba amshiba angur ? Ne rongsentemji kechisa? Nai jangjar na? Rataa lira kodaser item rongsentemji bushitettsü ? Tamanger aika taküm rongsen bushiba nung jangraa shilem agir saka, chichiba rongen menguteter. Item nisungtem jagi tapu jenti asameyanga bushir ama sayur, saka aiben tamakitsü rongsentem nguteta iba nungji mapang endokdang shitakba rongsenji bushitsü mapang magütsüteter, Iba amala jaklaji Khrista mapa asoshi aser Arogo kulisüba nung tashi mait tulu adokdaktsür, Yisu Khristai iba rongsen bushiba ya kanga tongtibang ta angateta Pai itemji ngutettsü asoshi lenmang aika sayu. Itemji kar yamai agütsür, 1. Alu nung rongsen mima aliba ama, Matt 13:44. (2) Tenük milen ama (Matt 6:22-23). (3) Amitsürla tenIa ama (Luke 21 :3-4).
Aseni sentisüa amshibatem jagi asen anishitsü aser azüoker. Asen ket nung akabaji tim aser shitak dang asütüa akok saka kodang itemji ajak dang taoba ama züngshidir, Kotaker jenjangtem jagi asen taküm meyanglushitettsü. Asen taküm rangben ya mazüokteti dang asen rongsen ayulen jagi atsür aoer, kechiaser asen mulungjangi iba len jagi dang anitsü, Süra ne mulungjang kong lir ?
Aseni kanga merangaka, asen rongsen nung jagi asen mulungjang piladaktsütsü tamakoktsü. Kodang asenoki sen aser rongsentemji ali rongsentem ama dang bilemer aser ibaji koda amshir, iba jagi asen mulungjang kong lir meteter. Khrista nütsüng ka ama asen ket nung sen aser Tsüngrem, anaprongla akatsü akok saka, anapronglajibo metenzüktettsü. Kodang Khrista tajaba angashia Yisu Khrista asen Kibur kümdaktsür, Pa den juri tesendaktep ka yanglur. Kodang asen mulungjang langka nung ranglokdir, iba jagi asen asoshi tongtibangba akümer aser asen jakla yimya, inyaksangshi nung aji jungkai adokdakttsür.
Khristaji Tsüngremer sentong nung tiyongtsü süra, asen sentong nungjia Pa kong lir ? Asenoki iba telangzüba agütsüba ajangaji aser iba telangzüba nung asen taküm aliba ajanga asen mulungjang kong lir metettsü asoshi len teyuba tajungtiba ka asütsü.
Rongsen aser Temulunjang atema Tsüngremer shisatsü: Item Lai o tesayuba pezü ajanga asen rongsen kong aka aser akatsüla sayur :
1. Sensaker, saka takar kümtsür? (Poor, but bringing riches?). Tenyar Paul taküm nung timtem aika ajuru aser pai pa taküm indang yamai ashi, “onokji tejashirtem amai, aji saka onoki teti pelar; onok sensaker amai, saka onoki aika takar kümdaktsür; kecha maka amai, saka kechisarina kar” (1 Korinth 6:10). Aji koda angateter ?
6. Rongsen, saka kong nungi ? (Wealth, but from where?) Mosai Israel nunger dang teti ajungshibaji Kibuba mamadoktsü indang ashi. ” .. saka nai Kibuba ne Tsüngrem bilemtettsüla kechiaser ne nem rongsen angutsü ain agütsübaji Pa lir” (T. Künem 8: 17-18).
7. Rongsen, saka takümji ajia na ? (Possession, but is this life?) Yisui telokti dang yamai ashi, ” … angang, tenükshiba aser chidiyungdi ajak nungi nenoksasa kümdangang; kechiaser nisung ka takümji pa jenti akabaji masü”(Luke 12:15).
8. Hon, saka koba nungi? (Gold, but from what source?) ” na takar akümtsü asoshi, mi nung molua temerük yangluba Hon ….. kü dang nungi aliang” (Rev 3: 18). Ibai Laodikia arogo nunger dangi züluba lir. Laodikia arogoji takar, saka telempet liasü. Shi nung takar saka tanela nung yareta liasü.
Tanüa, ya shirnok dang ashir amai bilemer? Süra item ya shisadangdang, asen taküm tangatetbaji alima tsütsülen atsünga lir asü Kotak len ? Nai Tsüngremer rongsen, koba Yisu Khrista lir aji ngutetogoma? Asü, rongsenji maneni dang bushidar ?
Asen mulungsentsü nung sen:
Solomon Chubai yamai ashi, “…. Kü nem sensak tia mesüra rongsena tagutsü; ni asoshi tenüngdaktsü chiyungtsü agi ni mesüangma. Ashiko ni tebok süngerbo, Na menangzüktsü aser ashitsü, Kibubaji shiba? .. (A. Shin 30:8-9). Kibong nung mepaidoktetba khuret aruba agi aser timtem tuoshi aliba ajanga memeteti dang sen tebilemtsü agi atongba aika alitsü südi. Saka ano asenok aika asoshi asen tebilembatem nung sen agi anishidaktsüba atema kuli tajung magütsütettsü südi. Tesüngmangtsüji, sen jenti akasang den kesa, kecha makasangjia iba amala khuret jagi timtemdaktsür, Khristantemibo, pei meketa aliba pur kesa khuret agi timtem yonga, oda sen indangji kangabo mejembitsüla asü? Lai O tesayuba nungibo aji shitak, saka aji asangsang nung teinyaktettsüba maparen na? “Sen jagi tepela malizüktettsü akok, saka mepelatetba khuretjibo mechirai sünemtsütsü akok”. Sen agi meimchir bilemba aser shisaba yimya ajak memeteti dang azüoka kümadoker aser asen shisatsü iba jagi süngdaktsür alir. Sen tashiji ulura aser aiben sen angutsü lenmang bushidang, nisung ka tangatetba jenjang tashi melenshidaktsür aser tim masü ta metetaka inyaker atar.
Tsüngremer sentongji tai maket ta asenoki metet saka kodang sen nung kongshidir iba nungjibo petsaperonger aser Tsüngremer sentongji magizükteter. Tsüngremia mekongshidaktsünui bilemtsüsa, sen dakji kechi lir? Khristantem atidangtsüsa timtem ana lir, aser iba jagi Tsüngremer sentong nung masü saka pei bilemba ama dang inyaknuba jaklaji adoker. Mezüngbuba nung Rongsen dak temulung ayuba koba dang ‘materialism’ ta ajar:
Materialistic ta asübaji tanganutsü aketba o kabo masü. Shiangai manganer aser lendong aketba maparen, anungji Paul-i chidiyungdiba aser merumeruba nungi pilaa alitsü ashi.
” … sen meimbaji tamajung tapu ajak tera lir; nisung karbo, sen bushidang tamang nungi pilaa tejashi jenti agi parnok dak kongshiogo (1 Tim 6: 10). Yamaji tangar angudang asenbo kümdanga alitsü ta bilemtsü akok, aser sen maka nungji nibo iba nungi jenbua lir, ta meshitet kechiaser ibaibo kechi agi nü mulungsentsü aser shisatsü süngdaktsür ta asübaji lir? Karibo ashir, meimchir ajak ajungtsü atema rongsenkettsüng renlokbaji tajunga to? Hau, atangji tajung saka asen taküm nung Kibuba Yisu Khristaji Kibur mesütetdaktsüra aji shitak masü. Lai O jagi lendong asem ajuruba indang tesayuba agütsür aser mezüngbuba nung, rongsen nung temulung agütsüba ajanga Tanela taküm raksadaktsür. J. adok 3 nung Laodika -Arogo dang ashibaji tanü asen dang ashiba masü no? Tanabuba nung, rongsen akaba aser asüküm na sentaktepa lir. 1 Korint 4:7 nung iba indangji shia angutsü, Tasembuba nung, rongsen ajanga Khristan ka shitakba taküm nükjidong nungi piladaktsür. Iba takümji ai rong nung tsükba metsü amato alima shisabulu khuret aser rongsen ashikülak jagi tejang metangteti moksepa südaktsür, Taküm nung kodang asen tangatetbaji rongsen akatsüba atema dang bilemdir, asen taküm nung tejang matanger. Aseni aji tangar taküm nung atalokba mela melaa angur, saka tongtibangbaji asen dak iba timtem alibaji ajiteter majiteter?
Talila shishia endokba (Consumerism):
Nüburtemi sashia shishiba aser rongsen endokba ajanga alima rongsenkettsüng nung tashi itta aliba ta alimai takzüktakpongba dangji tangatettsü temelaba agi consumerism ta ajar aser tanü alima nung iba tangatetba nungji par lima rongsenkettsüng jenjang junga aliba maliba asadanger. Na aka maka ta mali, apua danga shishitsüla, Bank loan agia mesüra credit card amshia sen endokba aser aji aiben na nüngdakba ka shishirba masü saka alitsü tim asüba agi alirba dang. Tanü alima yimsuji consumerism ji lir. Iba ya yimya tasen kabo masü, saka tanü joko kechi, kodang aser koda ta melamela asen atepzüngi arua na shimnutsü shima züba zübaa shishitetba aser aji dang masü koba shishitsü ta ratatsüsa kesa oset dang ser nung tapu onsarar shimtsü ratatsüsa anguba yamala mopungsem jagi menepadoker, kobi ka amshitsü mesüra agitsü ta masü yanglushitsüa mapang mali joko ajak teindoktsü (disposable) dang kümer aser model melenpet melener, kibong nung apuani tashi iba jenjang nung balaluyuba agi sünga aliba mapang. Kong asen nüngdak abensar aser merumeru tenzüker mejangjai kümadoker timatemba putu.
Tamanger ka asoshi item khuret ya tulu masü no? Item ajakji shisadangra, taküm nung mulungsü (contentment) bushirba, saka contentment asoshi tsükchir tamajungtibaji consumerism lir. Kodang consumerism jagi letdir, asen mulungsü samadoker aser Kotak yimli indang majiteti tenük pokdaktsür, Ya shiba sen? ta tasüngdangba atema telangzüba bushidang item ajak ya rajema angateta alitsü kanga tongtibang lir. Tanü putu nung kija, kibongtem dang masü saka asen lokti tentet aser Arogo dena iba mopungsem agi kongshia timatemer.
12th century mapang Crusades raradang tatalokba otsü ka yamai lir. Crusader temi iba rara nung aiben parnoki masü, tangar nem taa agütsür (mercenaries) raradaktsü. Saka ibai temeshi rara ka asü nung parnok ajakji baptitsüla ta angatetdaktsür baptitsü. Saka baptidangji parnoki noklang nokji amer teka mekanga yur temangji dang tzü nungji rema baptili ta asu. Koba tetezü iba noklang nokjibo Yisu nem magütsü saka parnoki nüngdakba yari tensa den apet amshitsü ta asuba temaitsü liasu, Ibaji mesüka tanü amangbapur aikati sen julijibo tanelai mulungba ama masü, saka pei mulungba ama amshitsü soita ayur. Anungji, asenok ajaki aroka shisadangtsüba kaji, Tsüngrem-i mekongshitettsüsa kü senpong ni soita yua liasü ta bilemdangtsü tongtibang lir. Aji ta lira, koda melenshitsü Tsüngrem dang taochi meshitsü nüngdaker, Naia aji hau ta ashir asü masür? aser tashi angatsü mulunger asü koda aser melenshitsü agizükteter asü? Ka mesüra kabo asutsü nüngdak.
Sen dak sentakba nung asenoki Tsüngremi ashiba mangatsüsa akümba tesem pungoji yamai lir aser item ajak nung ya asenok langka ka nungbosa melenshitsü nüngdaker,

(Maneni taruba adok nung…)