Shibai pei temeli soter pa shisa taka, tekümdang (a shin 10:19 ); (he who holds his tongue is wise) prov 10:19

– Dr Toshimanen Ozüküm.

Taküm nung temeli ya kanga tongtipang. Nisung, shiruru aser ozütem ajak dak temeli melira jempitsü aser koda chiyongtsü achitsü ? Laishiba nung temeli (tongue) ya tapu anasü nung amshia lir. Temeli kaji oshi balala jempiba “Kodang tenemnü benjong adong…. parnok dangi mi ama temeli lemsaa adok aser parnok ajak dak amenlok… aser tangar oshi agi jempimeso ” T.Mapa 2:1-4. Tetsü taso oshi balala jempiba danga temeli ta ajar. Ano temeli kaji asen tebang telung nung aliba shi telong ka koba agi senoki chiyongtsü mejaker meyoker aser ola adoka o jempir ibaji lir. Ni iba ocet azüngertem den lemsatepnübaji ibai lir.
Yisu tenu Yakobi züluba shiti tapu 3 nung temeli indang kanga junga shia lir. “Aser temeli mi lir” Yakob 3:6 ( The tongue also is a fire, fire of hell ) Molumi nung aliba mi ama. Ibai nisung shingaia azüoktsü makoker. Ya tesüngjem makaba tamajung. Ya tasütsü miim agi sünga lir. Yakob 3:8 (No man can tame the tongue. It is a restles evil, full of deadly posion) Anungji nisung tashih agibo iba ya azüoktsü makok. Temeli yagi nisung ka moatsür aser kasa temeli jagi tangar ka atakatemer. Kasa temeli jagi o tesashi jempir ano kesa temeli jagi tesünep o jemper. Sürapang iba temeli azüoktsü kecha teimla mali asü? Masü. Teimla lir. Iba ya Tsüngrem Tanelai tang azüoktettsü akok.
TEMELI TAPU BALALA YAMAI LIR:
1. Teyazü jempiba temeli: Teyazü temeli jagi tangar ashioktsür, ochi tesadang tang jempir (tatishitsü agi Narola Hombarnu mapai maru aser Mongulbarnu arua tulur dang tetsü ajungbena hospitali aoba agi yashi to mapai marutsüsa aküm ta ashi. Saka ochijibo la tetsü den hospital nung gonda ana dang yariteperbo gonda 6 shishidak nemzü) Iba amaji mapa inyaker aikati ochi tesadang tang jembir. Ano teyazü jempiba temeli jagi naloknara aser jakdaka asangba o jembir.
2. Shikulak temeli: Pei tajangzük angutsü asoshi temolung nung tamajung yur osü tajung agi mesüra o tanang agi nisung aikati jembir. Item dakji Eden tsüki nung otsüla Evla ashioktsüba per temeli tena lir ta Tanela Temeshi ajanga jangjatsür.
3. Tangar ajangbanga jempiba temeli: Nisung aikati tangar ajak ajangbanga jempir. Pa o dang agidi aji mesüra nokdaker oadoker.
4. O tekara jempiba temeli: Ajemalu nisung ka o ka mejempima dang o nung tekariri o ana asem jembi alir. Medemer nem o jempitsü maongka magütsür.
5.Telemsa adokdaktsüba temeli: Nisung aikati pei temeli agi o palala jempiba agi lokdi nung, kibong nung telemsa adokdaktsür. Iba temeli asenok aika dak lir.
6. Rarabangsen adokdaktsüba temeli: Nisung kar dak iba temeli atenba agi teti rarabangsen adokdaktsür. Anogoshia nisung kar denbo raratepa dang alir. Tilateri ajak nung o ashishiteper.
7. Teyak asangba temeli: Asenibo kecha meinyaktet sürnung mapa tajung ajak aseni inyak ama jempiba temeli aika dak lir. Meinyaktetsü sürnung ajak inyaktettsü ama jempiba temeliji tesempatsü. Nü tebang agi masü tangar kati na sangdakjang ta A.Shin 27:1 nung shia lir.
8. Peisasa nemjaa jempiba temeli: Tsüngremi nü nem tashi agüja lir sürnung pei sasa nema medangi ni amala kati kechi inyaktettsü mesüra kechi jempitettsü ta jempiba temeli. Khrista dak lira asenoki ajak inyaktettsü. Kechiaser Pauli yamai ashir “Khrista shibai ni tashih itdaktsür Pa ajanga ni ajak inyaktsü akok.( Phil 4:13 )
9. Miimshiba temeli: Meteter sürnung memetet ama külaka jempiba temeli atener aika tanü asenok rongnung lir. Tangar nüng tajung menentsütsü asoshi miima, miima kipok nung tamajung jempia tangar aika timtemdaktsüba temeliji majung.
10. Nüngsen jempiba temeli:Nüngsen jempiba nisungji kidang mamener. Ki shia ki shia kazüi oa tangar majung indang jempia mapang ajak indoker. Nüngsen jempiba temeli atenerji pei sasa anülaa akümer.
11. Benjatsüba temeli: Nisung kari pei tajangzük angutsü asoshi olulu osangtsüsang mashi mashi jembia senzür. Iba ama tangar benjatsüa jembia senzürdangji Olu ayimer ta ashir.
12. Ashioktsüba temeli : Temulung nungbo tamajung bilema lir sürnung tebang agibo o tanang jembir. Iba ama ashioktsüba temeli atener Yisu nütsüng Yihuda Skariot liasu. Pai sen meshia agir kecha masü ama Yisu sülen anidak aser tatem nung ” Tesayur junga liang ta shir Yisu dak tebang mesep aser pa ashioktsü.
13. Seplashipba temeli: Temeli kasa jagi ka atema tajung jembir saka tangar ka atemabo tamajung jembir. Iba dangji seplasepshiba temeli ta ajar.
14. Sensatsüba temeli: Tangar ajak sensaja jembia senzüba nisung dak iba temeli tena lir. Tashi maiter ajak lutsür. Iba ama temeli atener shisatsüji teti tanak dang alir.
15. Ajak meter ama jembiba temeli: Nisung kari kecha memetet sürnung ajak metet ama jembir. Jungjunga memetet sürnung kanga junga metet ama jembiba temeli atener aika asenok rongnung lir. Asenoki iba temeli kanga junga meteta lidi.
16. O tesashi jembiba temeli: Iba temeli ateneri o kanga sashia jembir. Iba jagi nisung aika temulung yirutsür.
17. Meshisadangba temeli: Nisung kari kecha meshisadangi o tapi tapi agi jembir. Shisa kaa nü bang lapokang ta Lai nung shia lir nung asenok aikati meshisadangi jembiba agi tai jenti menar.
18. Tilubanglu temeli: Tangar ajak tiluja jembiba temeli agi nisung ajak den nungsen menar aser tsükchir tendaktsür.
19. Taochi makaba temeli: Nisung kari kecha taochi mali o tululu jembir. Iba jagi aiben bangpet senchi menar. Asenoki Tüsngrem dangbo aochiang ta ashir saka asenokibo taochi makai jembi.
20. Tangar o bendang jembiba temeli: Kecha tejangja memetet sürnung pa yamaji tang pa yamaji tang ta tangar o bendang aguja jembiba temeli. Yisui ashiba bilemteter: Nenok o mebendangtsüsa nenoki tangar o tebendang .
21. Pei ajung asaa jembiba temeli: Aiben asenoki asen ajung asaa tang jembir. Tangaribo kecha mashi ama asen ajung asaatang jembiba temeliji azüoktsü kanga tasak.
22. Atakatem jembiba temeli: Asen temeli yagi aiben asenoki tangar atakatemer. Yakta pelakang, aji chiang, sowar, tamaji tagidak maka ta jembiba temeliji azüokdi.
23. Tai agütsüba temeli: Asenoki asen temeli yagi aiben complain complain tang asür. Tangar tai tang agütsüba temeli jagi tembar piladaktsür.
24. Tangar o meyiba agütsüba temeli: Pai yamai ashir süra nia pa o meyiba agütsütsü ta jembiba temeli. O yabosa odangbo medoktsütsü ta bilemer aiben o ashishitepa jembiba temeliji azüokdi
25. Tangar nem tai agütsüba temeli: Ni inyak masü, ni jembi masü, ni achi masü, ni auya masü ta tangar ajak aija jembiba temliji kanga tetsübutsü.
26. Tasü mait o jembiba temeli: Aieben tasü mait o jembir. Temulung ajema jembiba o jagi asen taküm shisabulu tendaktsür.
27. Arendaka jembiba temeli: Yisu teka nung aser tesa nung kü teka mamook tashibo Yisu shia arugo ta ni mamangtsü ta Tomaii arendka jembiba ama asenok aikati arendaka jembir. Iba temeli azüoktsübo kanga tasak masutsü.
28. Bangdokbangla jembiba temeli: Nisung aikati aiben bangdokbangla o aika jembir. Iba jagi nisung aika makmakshishidaktsür. Iba temeli azüoktsü kanga temelabo masütsü.
29. Tangatetba mali jembiba temeli: Tangari jembirji nia jembitsü ta bilema aikati jembir. Meeting nung dener o kata mejembi nungbo mulung masür ta bilema kecha memeteti o aika jimbiba temeliji kümdangdi.
30. Ajemajem aliba temeli: Tangari tama jembir tanemi bilemdangerang jembiba temeli: Iba temeli ya kanga tesüngjem aser ajak asoshi tajangzük akettsüsa jembitetba iba temeliji tenükshitsüka. Yisu Khrista dak iba temeli tena liasü. Ibajagi pa ashioktsürtemi pa anema o aika jembiaka pai kecka melangzü. Ajemajema tang liasü.
Nü daka koba ama temeli tena ali asenok ajaki shisadangdi. Anogoshia aseni jembidang koba ama o jembir iba jagi asen shisatsü sayur. Anungji asenoki anogoshia asen temeli azüoka tangar peladakja jembitsü merangdi.
Tsüngremi iba ocet azünger ajak moajang. Amen