Shitak angatettsü nüngdaker

Taküm 2019 küm Republic Day anogomong sentong nung tongti o jembidang, Nagaland angh-i linük nung ‘Citizenship Bill’ ya mapa küma latet nunga Nagaland nungbo mamshitettsü ta metetdaktsübaji tangatetba tai asütsü. Atangji, pai ashiba amato Nagaland yabo India nung tanga state akümba amato masü saka tangatettep ken o 16 ( 16 Point Agreement) renema yur külenang aküm aser tanübo item tangatettep ken o dak ajemdaker linük temzüng arla 371 A nung Nagaland asoshi temeten kenyongi balaka agüja lir. Item temetentemji Naga nunger tamangba yimsü aser sobaliba; Naga nunger temzüng ozüng amshiyim aser obendangba yimya, ali dak aketba rongsentem  madak kibur akümba maparentem nung India parliament nung latetba temzüng ozüng kecha agia mekongshitsü temeten latetja lir.Aji shitak. Ajisüaka, senso akümtsübajibo Article 371 A nung shisema malinungji, Lok sabha aser Rajya sabha nung tatartemi kechi lemtetdir, asenok Naga nungertema iba sülenji anidaktsüsa akümtsü. India temzüng ozüng kübok senso ka dang lir, anungji Nagaland ya India kübok ali tashibo asenoki aginüyonga-maginüyonga asenok ajak India nungersa asütsü. Tetezü, India senso atema mesüra India senso akümtsü asoshi India tatar senden nung kechi latetdir yangji asenoka adentsüsa akümer aser akümtsü. Tanabuba nung, aiben asenoki tsümartem (India nunger) asoshi Nagaland-i arutsü aser amongtsü atema Inner Line Permit nüngdaktsüsa akümba ozüng, Bengal Eastern Frontier Regulation aliba ajanga India nung tangar nem senso agütsüba agi nütsüng aika kümaka Nagaland dakbo mekongshitsü amai bilemer. Khen bilemtsübo ajia shitak amai, kechiyong temelaba (ILP) magütsüra bendangerbo shinga Nagaland-i aittsü makoker aser makoktsü. Ajisüaka, tanü Nagaland tia reprangdangra, ILP agütsür Nagaland-i arurtembo aika meyipa mao Nagaland nung senso küma dokan amenba asenoki angur. Itemji ILP ozüng anema amonger, kechiyong ILP ya Nagaland nung senso küma business inyaktsü asoshi agütsür masü saka anogo ishika monger meyipa aotsü atema agütsür. Ajisüaka, asenoki ILP ozüng nung alibaji junga memetetba agi tangar bendangertem ajangzükdaktsür. Iba ama tia ka nung Citizenship ozüng yanglushiba ajanga Assam nung Bangladesh nungi Hindu nunger lakh 20 shi arua senso kümra, itemji teimbaka Nagaland-i arua business inyaktsü. Idangjibo, Naga nunger dang nungibo Bangladesh nungi aruba Muslim aser Hindu nunger agi India senso akümba nütsüng teimba asütsü. Kodang asen lima nung tangar nütsüng teimba kümdir, yimten tashia nütsüng teimba pur ket nung alitsü. Tanü kasaji Tripura nung ataloka lir. Ano, Nagaland nungsa süaka Dimapur nungbo ILP menüngdaker, anungji Dimapur nung arua amongtsübajibo nisung ka asoshi India senso kümtetra ojang. Ibayongji, asenok atema ILP ozüng ya jungjunga metettsü aser akangakanga amshitsü kanga nüngdaker aser tang ama bendangertem nem tamangba yimsü tsütsü tera taochi aser temeim sayua senso temeten agütsütsü jembiba onüktem nung kanga bilemdanga tang aser tarutsü tia angatettsü merangtsüla. Kaka dang süaka Nagaland nungi Lok sabha aser Rajya sabha nung tatar asütsü asoshi nisung kaka shimer yoker, anungji tenatia kechi ashir ta asübaji Naga nunger asoshi kanga tongtibang asütsü. Tang ama pei nübortem dak teti atema kongshitsüsa tatar senden nung ken o benoka jembidangbo, party apia masü mesüra center nung Ruling party jashitsü ajema masü saka pei nübortem asoshi tanü aser asüng atema kechi shitak asütsü, aji bilema jembitsü nüngdaker. Iba onük nung ya joko anogo aika iba yimobilem nung tazüngertem den tebilemba aser tangatetba lemsateper, kechiyong asenok akoksatsüsa linük nung kecha matalokdaktsüner aser nübortem nema mapang shitak nung ola adokdaktsüner. Iba yabo NDPP mesüra NPF onük masü saka Naga nunger tanü aser tarutsü dak aketba onük lir. Iba ama linük nung bendanger lakh aika nem senso agütsünüa jembidang, ibaji pusema masü saka shisabolua bilemtsüla aser memenudangsa Dimapur ya bendangertem ket nungi kümzüka ayutsü asoshi ILP amshitsüsa ozüng latettsüla.