Smart yimti

India nung tongtibang yimti kar shimteta ‘Smart City’ yanglutsü asoshi center sorkari sentong tenzükba sülen tang mezüngbubaren mapa tenzüktsü asoshi yimti 20 shimtetogo. Atangji, linük nung smart yimti küma yanglutsütsü shimtetba yimtitem rongnung Nagaland nungia Kohima dena lir. Ajisüaka, tang mezüng shimtetba yimti 20 rongnungjibo medensem saka tanabubaren nungbosa densemtsü imlaa atar. ” Smart’ tetezü jetpera, tekümküm aser terenemtet ta ashitsüa akok. Anungji, Smart city nung alirtem asoshi inyakyim ajak zepzep ta terenemtet asütsü. Iba smart yimti nungjibo kodanga light maotsü, yimdong nung auyi mapongtsü , motzü matsüngtsü , lishi madoktsü aser gari nungtepa mayutsü. Aji oda, yimti yimdong nung street light tesangwa agi anüngdang ama sangwatsü, anungji yimti nungbo anüngdang o aonung na mebendangtettsü. Iba yimti nungjibo tzü agi manüngtsü aser tzü dang masü saka soruchiokba gas dena pipe nung arutsü. Iba smart yimti nungji gari züsenba agi yimdong nung tetsüng agi jajartema tim matemtsüsa lenmang sademsadema yanglutsütsü. Aji oda, pei gari nung senzüba dang nungibo bus (public transport) nung senzüang tayongba aser dalangba asütsüsa akümtsü. Iba smart yimti nungjibo pei ki asüyonga pei yanglunütsü meyanglutsü saka ozüng agi yimti nung kisüjensütsü inyakyim latettsütsü. Iba yimti nungji tantsür-tambur, aiür-asangur aser tanurtem kazüdak tesem ‘park aser recreation center’ tajung aser tesadem lapoka alitsü. Iba yimtiji yimdangi arua bilemdangdang tang aliba Kohima agi iba ama yimtiji küma yanglutettsü asü ta shisabolua bilemer. Tang smart city yanglutsüba sentong nung ya yimti shia center sorkari sen crore 500 agütsütsü aser tanüngbajibo state shia peisasa bushisema endoktsü. Iba inyakyim nungji ‘Public-Private Partnership’ nunga inyaktsü. Tetezü, sorkar den angatettepa private telokia smart yimti yangluba maparen nungji terenlok mapa karbo inyaktsüa akok. Tatishitsü agi, private telok kati nisungtem anisüngzüka kazüdak Park yanglutsütsüa akok mesüra apu ka yanglutsütsü akok. Iba amaji sorkar den tangatettep nung yanglur külen yang nung jagi teyanglur private telok jagi tax agitsü. Smart yimti yangluba sentong nung dang masü saka tanü asüng nübortem asoshi terenlok mapa inyakbaren nung public-private partnership nung teimba inyaker. Ajisüaka, tanü asenok aliba yimtitem nung inyakba ama sorkar o nübortem na pronglai inyak nungbo center sorkari sen noklang pongo masü meyirijang pongo agütsüyonga asenoki asen yimtiji smart city mekümdaktsütettsü. Tangbo asenoki asen yimti topur ajungtsü atemabo kecha mebilemer. Iba jagi kilentsü aser lenmang ajak nembanga ki asür. Shingaia pei ki indang yimdong sadema melapoktsüner. Sorkar li aser sapaitem alidak azüngtetdaktsür yangji kazüdak park tajung yanglutsü melena tulur aser takartemi item li ajunga nungji bara ki süyonga aoba asenoki angutsü. Tangar yimtitem nungbo kiyong shia nung asayadak moapu aser kazüdak park sorkari mesüra lokti tentettemi yanglur kanga junga anepaluba angutsü. Asen lima nungbo, ashiko, tanurtem asayadak mesüra park yanglutsü atema mekazüka ayuba tesemtem nung private ki yanglur akatsüa akok. Kodang aonung arur asen lima nungbo electric light agia matong ama, yimdong nung light mali mangmanger tajemtsüka angutsü. Itemji kodang tangar yimtitem den medemdangdir taaktsüka kechiyong tangar yimtitem nung light tesangwa peria agütsübaji dang masü saka  yimti yimdong nung light yindongji design tapu balala yanglur azünga angutsü. Tang mezüngren nung meshimyonga, ashiko, tanabubaren smart yimti yanglutsü shimba nungjibo Kohima adentsüa akok. Ajisüaka, asenok dak aketba tangatetba, koba agi pei kija agitsü aser ajungtsü bilemer, ibaji meindoktet tashi aser sorkar nung alirtemi pei lima meima tim teinyaktsü  meinyak tashi asenoki asen yimti smart küma yanglunüyonga meyanglutettsü. Smart City akümtsü asoshi asenok tama tim, shitak aser ochishia inyaktsüba nung smart sümatsüla.