Sobaliba yimsu-yimpong putu tensa den apet melenshitsü nungdaker

~  L.Kika Pongener.

Tir Yimyim November 05, 2018 adok ‘Olemsabang’ nung lennir Talitemjen Imchen-i züluba “Ashipang ajakbo tongtipang masü” iba ocet azüngdang, hau, iba onuk nung ya teshisadangtsü lir ta züngogo. Anungji pa ocet den-ji semloka kü tangatetba olen kar tazüngertem den lemsatepnur. Asen limai Yisu yimsu osangtajung marudang, otsüla-oboula nunger limapur mapang nung atet-apong, ashipang, anempong agi sunger lia aru. Kidang kinungtsü tanür sora anempong, kiset shiruru techanu ruzükra/mepura anempong, alu adentsü/metsüjang yoktsü atema-a anempong, Kika-suchitsü nunga anempong, ano aika… Saka kodang Yisu yimsu agizüker khristan aküm, item atet-apong, ashipang, anempong mapatem ajunga melenshi.
Otsüla-oboula nunger suoshi magi tesadang mang-long (half-naked) dang lia aru, sujak/langtem tang agi, saka tanü-bo alima putu tensa den apet longpant asemer, coat aser neck-tai agir. Anungji otsüla-oboula nunger tesadang mang-long dang lia aruji, tanü asenok-a parnok amaji dang alitsüla ta masür. Aji oda, sobaliba tamajung-bo indoker, putu tensa den apet tajungba melenshia aor. Otsüla-oboula nunger tasü-mang ali nung marem, saka tsüktendak tendaka yur mi apor aoa-a liasü, aser temangji kodang poksar temotsü jazüka alua tzü yimshi-a teshinem menemdir, asür-i arua asenok den parnok asür oshi agi jembir-a ta atet-aponga amanga lia aru. Saka khristan yimsu agizüka amanger külenbo tasü-mang leper-i bener oa ali nung aremer. Akhi putu mapang tanü amai light tesangwa maka, oja-milen, kümpok milen dang amshia liasü, medenser leper-ji yim tezülen dang ayur asünungji, anu yir ammang nung tasü-mang leper-i bener aotsübaji mapa tasak.
Ano aji tang masü, tekolak bushia leptep-tsüngtepba Naga nunger tangar kinbo ano manen. Anungji iba ama timtem jagi anu yir ammang nung tasü-mang aremtsü-ji meshitetba timtem aika dang liasü, iba jagi joko aji ashipang mapa ka amai küma-adok asü ta bilemer. Ajisuaka, kechi-a sudir suang, tanü alima putu melenshiba den jangyu-medema aotsübaji kanga tongtipang lir. Tanü tia kar-maka asen lima ‘Insurgency’ tebilemtsü agi Jila ajak nung aonung menua bazar aser dokan melapoktettsüsa tensa tia bentsür aru, saka asenoki Assam-India limai odangra, aonung ayaterm tashi anungdang amai bazar aser dokan lapoker shishilembar, senu-senpongertem anungdang amai dang oli-orar, anungdang dang nungi aonung-ang office mapa-a aika inyaka atemer. Aji oda, bendanglen Jila balala nungi shiranga asüba kar tasü-mang yimdaki bener ora, aser koda mesui-ka ammang nung atongtsüsa kümra, oda idangjisa ‘Asü-pila’ (Funeral) sentepji agir mapa tema leper nung rema toktsü yongjia tamajungbo masütsü. Atangji, iba jagi nubu, rongsen aser mapang aika kümzüktsü, kechiyong tasü-mang ka ammang tepiyong yur sangwatsübaji meshitetba timtem aika lir. Ano otsüla-oboula nunger mapang lendang lenmang nung ajongbena asür, mi agi rongseta asür, tzü agi ponger aor, sungdong nungi tsüka asür aser ajongbena yimya balaka agi, kidang masü tanga nung asür ajunga tasü-mang yimdaki bener marudaktsü, kechiyong iba ama asür-ji yimer aremba leper nung külemi maremer ta ashipang. Ajiser, par ki, osetsüset, suoshi, takaba oset ajak menentok, aser par kinunger ajak yim tezülen ‘Asang ki’ yanglutsür lidaktsü.
Otsüla-oboula nunger alu lenmang nung ajongbena nisung kar sua-dokra, par putu nung ‘Doctor’ aser ‘Medical Science’ ya memetet asüji, iba jakaji mojing tesashi aliba ‘Tzü-tah’ aser ‘Leprongki’ mojing aliba longpok akaba jaka tamajung, anungji iba mojing jagi tepset-a ta atet-aponga jembia aru. Saka shibai metet ibaji ‘Blood Pressure Stroke’ sur asü mesura ‘Heart Failer’ sur asü sudi. Tanü putu nung lanurtem aika Pilot aser Air Hostess lir, Navy nung service inyaker lir, Army nung inyaker lir, Railway service inyaker lir, Office balala nung inyaker aika lir. Aser parnok-jibo anogo nung ghonda metsür-pezü nungji pei kidang-bo ghonda ishika dang alir, aser mapang talangba ka pei pei inyakba mapa nungji lia sen-nur. Anungji Pilot o Hostess-tem teimba Air Crash nung asütsü, Navy-tem jahaz lendong nung asütsü, Army-tem tsükchir den raradang asütsü, Railway nung inyakertem Train accident nung asütsü, Gari anishirtem gari anir lia accident nung asütsü, mesura Office nung inyakertema ajongben menoknok lendong agi ki chirepdaktsür asütsü akok, mesura ‘Heart Failer’ aser ‘Blood Pressure stroke’ agi pei kidang masü, pei pei inyakba mapa/jaka nungji lia asütsü akok. Surabangla, item tasürtem ajungaji ashipanga menentoktsü asü…??? Aser parnok ajak tasümangji yimdaki bener marudaktsütsü asü…??? Tasü-mang ajakji yimer aremdak leper nung terem ta ashitsü asü…??? Tasür ajakji ashipanga menentokdi asünunga menentokmatsü no…??? Anungji kanga arok-aroka shisadangtsüla ka lir amai bilemer. Ano otsüla-oboula nunger mapang nungi tanü tashi, kodang nisung sudir, idangji-sa Nashi mesura Ak taküm kabo tepsettsüla, iba dangji ‘Mangsu apo-er’ ta ajar. Saka, aji-a jungjunga shisadangra, Ak aser Nashi tepsetbaji külem-küja mapa ka atema tepset-ba masü, saka lepkomonger-tem anogo pungo-nu terok-nu tashi küküa amonger asünungji, parnok aon achitsü atema tepseter-ba dang, kechiyong par putu mapang tanü amai ‘SHI’ pei aginutsü seret ozüka alitsüsa shishidak bazar maka. Anungji iba ama timtem jagi Nashi aser Ak takümji tepsetsüsa aküm, ajiser joko aji sobaliba yimsu-yimpong tentet ka amai kümer benshiyonga arur sudi ta bilemer. Tanü asen putu nungbo Jila nung alir balaka asen atepzüng nung shishidak bazar lapoka lir, yimdaklir asüyongjia tang minute ishika tsüngda nung orr bener arutettsüsa, ana nung bazar lapoka lir.
Aji oda, Nashi aser Ak taküm tepset-ba nungji lokti aonbo nung meinoktsüla/teintoktsüla shilem karbosa adoker, aser shi ajakji khenyongi aso-nunga mechimatsü asü agi, shilem karbo anunga ayutsüsa akümer, saka iba tanüngbaji tsükla mapang balaka tachi majung aap-a-toker alir. Anungji Nashi aser Ak taküm metepset-i lokti apir, nungdakba yari, seret ozüka alibaji-sa awazür atema-a mapa temelaba, mapang aser senotsü-a kümzüktsü aser tachitsü-a ibajisa tajungba asütsü. Anungji nisung asüdang Nashi aser Ak taküm kabo tepsettsüla ta atet-aponga benshia aruba ya-a tanü putu tensa den apet melenshi nung jungdi-su ta bilemer. Ano tan taoba October ita nung ‘Lili’ zülur tajungtiba sempet angur-i züluba nung ‘Asüko mapang temeimer-i agütsüba sen nungi arogo nem tenla agütsüba’ ya-a melenshitsü asoshi teshisadangtsü ka lir ta Lili zülur denji semloka ni-a lemsateper. Kechiyong iba sen yabo lepkomongertem chiyunga-ajemtsü, lep aser sungden (Coffin) yanglutsü atema teyari agütsüba dang lir. Anungji iba sen nungi arogo nem ‘Tenla’ agütsüba yabo yimsu-yimpong ka amai tenteta mayu-ang tajungba asütsü. Anungji item ajak ya junger ta bilemra, lokti sabang nung benoka jembia lemteter, temzüng-ozüng ka amai lateta ayu nung ajungtsü sudi ta lemsateper. Atangji, asen sobaliba yimsu-yimpongtem nung putu tensa den apet tajungba melenshia aotsü ano aika dang lir.