Tajunger rongnung tajungtiba-pur shimtetba putu

~ L. Kika Pongener.

Tanü asenok ya kanga kara-a ainba aser renlokba putu ka nung alir ta bangpettsü amai ajaki jembir. Shitakba aji odang jembirba masü, atangji nung tanü putu ya manger-mesangwa tsüngda nung renlokba putu ka lir. Onok High School nung azüngba mapang class ter tatitang nisung 30-40 tashi-i agütsüba nungi nisung 5-6 kati ariana simple passed sutetba otsü lir. Ano High School kar nungbo class ter nung enrollment nisung 3-4 tashi-a liasü. Onok mapang class ter passed asübaji matongtsü mapa tulu ka tongtet amai Ak tepseta benjong ayongzüka chiyungdaktsü. Iba mapang tashi nung 1st Division aser 2nd Division nung passed asürbo bulua mali asü. Tanübo 1st Division nung passed asüyonga percentage tajung nung passed mesutetra college azüngtsü seat mangur. Atangji percentage tajung nung passed asü nungang Degree tulu zünger Competative Exam. UPSC aser NPSC amala nung tokteptsü akoktsü. Tanü asen chirnur aser semchirtem iba putu nungji alir. Joko passed suogo ta sura, koba Division nung passed asü ? Percentage kwi ?…ta asüngdangba putu lir. Anungji züba-züba azüngtsüba, züba-züba alitsüba, züba-züba inyaktsüba putu masü, saka toktepa azüngtsüba, toktepa alitsüba aser toktepa inyaknung dang tepok sunga alitsüba putu lir. Ozü chanu amai tetsüti-i sungkü-tsüknu mechir arua tebang nung nem-oktsü nungang achitsüba, tebang kaataker ata-a alitsüba putu masü, tsürabur aser sorkar dak dang metaloker alitsü putu masü. Joko tanübo shirnok tashitemetet aka, shir ket nung tashi aka, shirnok ket nung rongsen aka, parnoki dang alima anir aoba putu ka kümadokogo. Shirnok ket nung rongsen lir, tashitemetet lir aser tashi lir parnoki dang loktiliba ajunga azüoka ayuba aser anir aoba putu ka kümadokogo.
Ano iba dak alaka, tanü putu nung loktiliba ajunga nung tanishir (Leader) asütsü atema akhi putu mapang ama masü khenyongi balaka melenshiogo. Atangji yimten, arogo aser loktiliba nung tanishir asütsü temela masü, idakji nubotsük lir, saru-molok lir, tenla lir, nungsen aser khuret lir. Aji oda, sempet liaka maka-maiter-i tenzüktsübo kangasa tasak, kechiyong tanü hajira moi, ti-tem nung taonungbo chibo-aonbo metongdaktsüba nubo ni amala kati tenzüktsüba temela masü. Kechiyong lokti nung lennir-ji kibong nung maka-mait yongjia anogo apen lokti senden, mongdang, nubotsük, tsüka-okadak senudang memeteti kibong telungi alur aser sensak adener. Ano lokti nung lennir asütsübaji koker ta ser tenzüktsüba masü, oda tenung agi küli küptoka nia denogo, nia shilem agidangogo, nia nokdakdangogo, nia jembidangogo, nia tenzükdangogo…ta konang küma jembitsüba masü, saka na adenba, nai shilem agiba, nai nokdaker jembiba aser na tenzükba jagi alima aser nubor asoshi tajangzük asü mesura na tang ajangzük ? Na tenzükba jagi nubor asoshi tajangzük langkabo lia tenzük asü ? Mesura na yangkü asüngtsü atema dang tenzük ? Lokti ajangzüktsü mechi nung na tamajung agia, nungsen agia jembi asü ? Mesura nungsen maginuba agi mangashi aser mangu amai toktsür jena oadok ? Lokti ajangzüktsü asoshi ner akaba nungi langkabo tenla agüja inyak asü ? Mesura taki-tarutsü, tachi-tajemtsü, konang-nungsang item nungbo na tama, saka nungsen, ken o tasak aser khuret arudangbo ola madoki atsüngina ata ? Ano ni ama mashi-malu nubo ka, oda tenung agi lir ta asütsüba, küli-küptok, menden tazüng mayutsü mechi nung, tangar tapok-tanger ka anioka tenzükdaktsüba agi, tanü ama tashitemeteter putu ka nung alima aser nubor nem tajangzük tuluka-bo magütsütsü.
Tatishitsü agi, Dimapur ama jila tulu yimti yimdong nung gari aika lentong-sena senudak tejakdang gari tejen tamajung ka kara-kara-a mootet raksar anena yur, tesulen gari tajung aika iba gari-ji ajangdanga mooteti anendena nokdanga ayu amai asütsü. Tanishir-i ashiba shitak-meshitak, tajung-majung ajak nung ‘hau-hau’ ‘hai-hai’ ta tekong angumshia anidaktsüpur tenzükdaktsüba agi, ashiko alima aser nubor asoshi tajangzük tuluka-bo mautsü. Lokti nung tenzükbaji teti-bo teka mah-dena ken dena, lai zünga, sarasadema, pelatepa, tenungsangtepa, longsotepa, benjongtepa dangbo malitsü. Ashiko mapang kar nungbo ken o tasak arutsü, nungsen arutsü, khuret arutsü, lokti raksatsüsa aser lemsatsüsa tsüngsak-mepong tesashi agi onshitsütsü, aser ken o teret alangtsüsa mapang arutsü. Iba ama tensa tia ajurudang lokti lennirtemi pei nokdak aser tenzükba menden kümzüka meyutetra aser pei atepzüng meruka meyutetra Tsüngrem tsüngdang sentsüh tulu asütsü. Alima yimten aser tanga loktibo temzüng-ozüng agi anitsü, saka arogo-bo yamaji masü, temzüng kecha maka, tepo maket, “Tenibong tajichilen mah-ra tapelen-a tendakang”…ta laishiba tesayuba nung amendaker temeim aser taochi ozüng agi anitsüba dak alaka alima lokti-tentet ka amai tashiyim agi anira timtem tetsükdaktsü ajurulanglang. Yisu-i Yihuda nunger Tesayur Farisetem dang “Nenok Tezülur aser Farise anemsubatem aiatai, kechiaser nenoki kotak yimli nungi nisung shidanga-adoker”. “Nenoki nenok sasa-ka mair aser tangar taitsü aliba-a nokdanga ayur”. “Nenok tenuk tapok lennirtem, nenoki yimo senzüker aser ut-bo meyoker”. Atangji yimo ama tila-teri nung-bo meshiteta sayur, saka ut ama tulu ochimashi mapa-bo metetsümonga odang inyaker. Yimten, arogo aser loktiliba ajak nung tanishir asütsüba ya kanga temela masü khuret tulu lir. Atangji, tanü putu ya tajunger rongnung tajungtiba-pur shimtetba putu ka lir.

You must be logged in to post a comment Login