Tanü Ao Osep (ASLB) aser kü tebilemba

– Talitemjen Imchen.

Tangar oshi nung olong (meaning) yanglur aliba inoksema amshitsüba jibo kecha tasak mali. Aser aji asen oshi nung ajaki agizüktettsüsa ka olongji mangu tashi amshibaji kecha mali. Ano proper noun aser common noun-tem yabo memelenshii amshitsü junger. Tawa ASLB-i adoktsü aliba osep nung, zülujang (alphabet) tasen itemi FQUVX inoksema adoktsü alibaji, zülusü (spelling) tajungbayim adoka ojang melenshir olong zülutsü aser jembitsüji, Ao oshi meteter ajak atema azüba (challenge) tulu lir.
Asenoki akoktsü asü makoktsü ? Iba akoktsüba tamendakdakji kong kar ? Shirnok asütsüla ? Tamendakdakji Aor yimkong dak amendaktsüla. Lanu tain ajaki pei oshi saputsüla. Ao Milen aser Tir Yimyim anogo shia osang kaket adokbaji reprangdangra, Aor chanu noklang nung shilem asemsü nung shilem kati dang azünger. Mezüngbuba shilem teloki, parnok English züngteterji Ao oshi anepalua züngnüba mali. Tasembuba shilem teloki züngnüyonga osang kaket alia azüngtsü sen maka. Tanabuba shilem teloki dang alia azünger. Laishiba aser ken kaketji reprangdangra, tang tashi Ao oshi nung meyipzükteta aliba standard nungji nübur timbai tzüra mademer. Joko aika asoshi English nung zülur alibajiang, peisasa meyipzüker sayutsüngitsüsa akümer.
Asenok ajak dak tashi mait kaji, peii mangashiba indang ka asünungbo, ajibo tiyazü ta shidangadoker. Ano shirongi, “Chinilashinü Asemben Tashi Agizüktsü Merangdanger, Makok Kangasa Tasen Ta Shir Doktsü Mesüka” angazüktsü merangdanger mekokra tilutsür. Ao Oshi nung mezüng tsükdaker telokji, Ao Oshi nung kaket zülurtem ya lir. Kaket züludang koba olasü (tone) nung tsükdaker mesüra olong (meaning) yangluba nung tsükdaker, kaket zülur jagi meteta kar. Külenbo tawa tanü Ao Oshi nung kaket zülur kata mali züngsemi ASLB Luden yanglubaji junger. Kechiaser kaket zülur shia pei pei jangraba onük nung dang zülurji, kaketreju atemabo kaket kobala tensa den tapetba aser tajungba, itemji kaket zülur dang nungibo mezülur jagiang tajungba asadanga metettsü.
Kaket zülurtemi densemyim/tensemyim ya yangludaktsü ka asünungbo tali tajungba akümtsüba liasü. Iba jagi “Densemyim Kaket” tila ka yangluba nung teyanglurtemji densema, Aori manidakteter. Densemyim anaben tashi mapang tatsüka tsüngda melenshibaji, tesasatsüka dang lir. Ibaji dang masü, September 20, 2016 tashi nung zülusü (spelling) teti amshiba olongtem tashi nung melenshitsüsa akümbaji tamendakdak (foundation) maliba agi lir. Osep mesüra oshi nung formula maliba ajanga, tanuri iba olong nung ojang kobala inoktsü ta tsürabur dang asüngdang dang, akhidang yamai amshia liasü, laishiba aser ken kaket nung yamai lir, ASLB-i yamai amshiang ta tuyur. Saka olasü yimya nungbo olong nungji ojangji ibaiang tapetba ta ashidangji ajak ratateper. Tesasatsüka lanur aika, Ao nükmen (subject) nung marks junga mengui lir, mesüra Ao subject tasa ya angazükba ama majangzüktsü ta shia tsüraburi sübject-tem nungi Ao oshiji indoktsür.
Nübur aikati densemyim nung achitetba, ASLB office dangi mesüra osang kaket balala nung zülusemtsür. Saka item kuli ajanga yamai amshir ta, mesüra hau ya tajungbar, yabo onoka tasen angazüker ta mali, “Nüpang Tu Nung Tzü Shiloktsü Amai” mangu amai dang yutsür aser tesasatsü ka dang akümer. Tazünger ajaki arok meima bilemtsütsüba kaji, olemsapang nung ocet ka adoktsüba ya, ocetji tongtipang asü masü ta bilembajia lir, saka ocet ka zülutsü kodaka tasak ta ser külena bilemtsütsü nüngdaker. Tezülula mesüra tezülusang jibo hopta jungnüa nübudoker külenang ocet ka ya renema yokteter.
Tanü ASLB indang Osep luden züngsemtemji, Ao Oshi meima Ao Kaket asongshi nunga azüngertem asü ? Nüngloktsüba agi shisatsü aser senti nübu indoka yariteperar ni memetet ? Parnoki yamai timtema osep nükmen yanglutsür. Ao kaketji parnokia mazüng aser tazüngertemi asüngdang dang meyaritet ta kümra, “Nübu Tajung Ka Teloki Menenadok Ama” iba osep ya akümtsü menua maka. Osep luden züngsemtemji, tanü putu tazünger tesa lir. Nenoki Osep Standard o nüburtemi Ao Oshi angazüknüba tashi naji medemdanga yangluogo ma? England aser America Dictionary melenshia arubaji asadangogo ma ? Osepji kenyongi tuluka tajungtiba melenshir, shingai manidaktet dang nungibo, meraji lenchi arutepa milongi meratsüla. Aor tangatetba o literature timchi (scope) ji apu (communication) raksara ajak telaor. Densemyim den tang adoktsüba osep standard ya asadangra, tetsüngda ji tulu ka lir. Kü shisaibo matonger. Naia bilemdangang. Kaketrijui moudangertem asoajen dang repranger class tulu nung mendaktsü amai timtemtsüa akok.
Ni aginüba jibo asenoki kodanga memelenshitsüsa, oshi tamendakdak (foundation) tama yangluner. Asenoki osep nung formula aser olong agizükyimji akok tashi bushir yanglutsü nüngdaker. Olasü (tone) adokyim nungji masü, saka olong agizükyim nungji tamendakdak ji asütsüla. Ao oshi nung tang tashi olong ji tapu asem lir. Mezüngbuba ji lipoker o (original word). Tanabuba ji metet o. Metet o-i akümba olong yabo timba tesem aser shiruru jayajako nung lir. Tatishitsü agi Pongzü, Mesü mesüra Nashi, koba pongmang ajanga mesüra tatalokba balala ajanga akümba olong lir. Itemji pongmanger asen dak atalokba agi nüngteta jatetba lir. Aser tasembuba ji medentep o (combine word), koba lipoker o nungi agizüka, aseni aginüba olongtem medentepa yanglur jembiteper. Ni asadangba nung, osep ka ji 90% medentep o, 7% lipoker o aser 3% metet o nungi lir.
Asenoki lipoker o ya benteta ayutsüla. Iba ya danga benteta tamendakdak ji yutet nungbo, Ao oshi ji aikati saputsü. Netsüngi kodang oshi ji sapudir, idakji oshi ainba ji sayur aser lir. Lipoker o (original word) item ya ka dang amshitsü, ozüng süa benteter ayutsüla aser amshitsüla. Koba agi asenok ajak medentep o (combine word) züludang aser azüngdang tsükdaker.
BANG – PANG, BOK – POK, DAK – TAK, DEN – TEN, DOK – TOK, DONG – TONG, JONG – JUNG, KHU, KO – KU, LONG – LUNG, MO – MU, NER – NÜR, PONG – PUNG, TO – TU, TSÜ – TZÜ, YOK – YUK, YONG – YUNG etc.
Item ya danga ozüng küma amshitet nung, Aor oshioben lirumedem tuluka alitsü. Aser item lipoker o benteta ayuba ajanga, medentep olong merijang aika melenshitsüsa akümtsü. Talisa nisung tenüng, yim tenüng jayajako aika nung dangshir. Saka oshibo temelalen lenmangi arutsü. Kodang oshi ji temelalen yanglua yutsüdir, aikati melaa angazüktsü aser oshi ji aintsü.
Temalen ni aginüba osang kaket balala aser office dangi zülusemogo. Maneni kü taginüba zülusemtsür.
1. AAM – Am nungji nibo “a” ji ka dang züluner. Kechiaser Aamchi ta zülutsüsa akümer.
Amchi ta dang züluner. A ajema (minus) züluba nungjia economy tsütsü reprangdangra, shiai (ink) aser mapang kümzüker.
2. ACHEM – Akhi ama AJEM tasa aginer. Ajemalu, ajem tarok, jenjang ajemer meshi, tetsüngi ajem, ajem taki. Olong ji tsünglangleni aluba nung kar. Achem yabo Aon ji nai menakdangang. Achem achema menaktetogo ta amala nung amshiner.
3. AENER – Nisung tasenjia Ainer aser miracle jia ain. Anaprongla ji ken atema dang ta
asüba olong nungi jatetba lir. Akhi ama Ainer tasa amshiner.
4. AJEB – Ajeb nungbo b agir ajepba nungbo p agir, taji cry nungjia ajep or ajepba ta dang amshi tajungba.
5. BA – AKKORi “h” amshidangba olasü ka nung b amshia aru. Merenba, Taliba etc. tang olasü (tone) adokyim ajak nung signbo p full agütsü, züluyim ajak nung b agi tenzüka zülur aliba ji ken reprangdaktsüner.
6. CHAKREP o CHARAK – anajibo “J” olasüsa ji tajungba asü ta bilemer. Chidiyungdi aser chimayongma olong ana olasü ji kecha tebendang mali. Saka ka nung u aser ka nung o arua lir.
7. ENTSÜ – Taküm shirurui bener senzüba tzü nungi olongji aruba lir. koba “egg” nungi meyipzükba lir. Entsü ji An indang dangbo masü. Ano “e” agi tenzükba ajaki Mashi o (Opposite word) nungi adokdangra temenünütsü ka lir. Entzü dak alaka, akhi ama “i” olasüsa inok tajungba.
8. FOJEN – Pojen nung p full sign sayuba nungji lir. Saka “f” inokba ji majung. Anaben angazükshitsüsa akümer saka olasübo kasa dang.
9. FITSA – Umbrella dang janer asü? Anüshia masü tsünglushia masü. Ashi ta dang aja tajungba. Eg. Süoshi tetezü sü ang/kümpa sü aser ashi aküm (protection), olong ana meyokteper SÜOSHI ta aja. Ashi ta asüba ya original word ka lir.
10. OJANG – Ojang ji meaning nungji masü letter nungjiang aja tajungba.
11. PEAKPRONG – Pako ozüi melenshia asar ta dang otsübo jembir.
12. TACHICHI (right) ASER TABENLEN (left) – Aor dak sobaliba tajung ka ji, ajaki lirumedema, teka ana benteta amshi. Teka küleni meshi, agizük aser achi. Iba teka dangji tachichi ta aja. Teka ana süaka, külenbo teti bener dang alialiba dang alaka mapa magütsü. Iba dangji tabenlen ta aja.
13. SARASADEM olong ya yangluba nungji amshidi ta bilem nungbo, SARASATEM ta zülutsüla. Sarasadem agizükba ji, saraküsatem (a to z shir tempang) (tangbo iba olong ji tajungbalenia meyiptettsü akok. Kukua, raraa shir tempang).
14. Aongmetang, aong, aonglenden nungi ong ji agizükba aika lir. Saka ajak nung “u” melenshia angazükshitsübaji kanga tajangzükbo malitsü amai.
15. Teimla, teinyaktsü, teimtem olasütem nunga “e” ya indoker timla, tinyaktsü, timtem ta bentettsü junger.
Ni jakla tatsü asünung, aiben bilemdanga jembitsü melena züluadoker alir. Iba jagi kinük nung nemnemtsü melena, osang kaket nungsa nemnemadoker alir. Anungji ni aginüba aser nemnemba ajak agi ya dang lir ta tazüngeri bilemdaktsüner.