Tashidak boluba mapang

Ibai mei tiyalong, anungji anü tatsük aser tzü nungi menaba tashidak balala agi nisungtem shirangba mapang lir. Ano, tang ama tatsük mapang nung ya merila ajanga shirurutem nungi dena tashidak menar. Ibaji dang masü saka ano tzümetsüng agi atongba tesemtem nungbo tashidak tapu balala poktettsü aser itemji manga aser merila ajanga belenshitsü. Aji oda, tashidak tapu balala agi asenok meketbanga alinungji, iba lendongji meteta asenok kanga kümdanga alitsüla. Dimapur nungbo  Chief Medical Officer-i yakanü nübortem kümdanga alitsü atema Japanese Encephalitis (JE) tashidak pokteta lir ta metetdaktsüogo. Iba tashidak ya mezüng 1871 küm Japan nung poktetba agi Japanese Encephalitis ta ajar südi. Iba tashidak ya tamasabo nisung dak nungi memenar saka ak mesüra ozütem dak nungi merila ajanga nisungtem dak menaloktsür. Aji oda, iba tashidak agi kodang tongdir tekolak angotsü, temang metatsü aser tekong küplema akümtsüa akok. Itemji meteta yakta dang anepalu mesüra stroke asütsüa akok aser iba sülenbo ajungyonga nisung aika temang marakzüteti paralyse akümtsüa akok. Asenok kanga shisabolutsübaji asenok aikati ki anasa mesüra ki den külemi jara dang itta ak metsür aser JE tashidak ya merila ajanga ak dak nungi asenok nem menaloktsür, anungji ki anasa ak memetsüang tajungba. Ano, tekümdangtsü kaji merila ya lir. Merila ajangabo JE dang masü saka ramen aser dengue ama tashidak aika menaloktsür. Anungji, akok tashi asenok temang nung merila nem memetepdaktsütsü merangtsüla. Aiben asenok aikati tang ama tatsük mapang mapa inyakdak lemyiba agi tula masem inyaker aser ano kazüdanga tula masem mangsa kazür. Idangji tashidak abenba merilai asenok dak meteper aser shirangdaktsür. Atangji, asenok shirangdaktsübaji merila dangbo masü saka ano manga ya ka lir. Manga asoshi teshinemji chiyongtsü tajung lir, anungji janaona endokdak, metsümeshidak aser tzümetsüng anener lishi alidak ajak nung manga monga senzütsü aser item mangatemji asenok alidaki arua asenok achitsüba chiyongtsütem nung arua temer itemji menentsütsü. Iba nung jagi asenok typhoid amala tashidak menar aser tebok ao tenzüka shiranger. Item ama tashidaktem nungi kümzüktsü asoshi asenok kidang chiyongtsü nung manga atemtsüsa kodanga lapoka mayutsüla aser chiyongtsü achidang teben jungjunga shidoker dang achitsüla. Dimapur nung CMO-i ashiba agi, tang ama JE tashidak boludang, ki anasa ak majeptsüla, temang dang masü saka teben ajak ayimbanga tula long sleeve asemtsüla, ki anasa tzü matsüngdaktsütsüla aser mejangdang merila sü amshitsüla. Iba denji tzü tazü mashimashi majemtsüla. Atangji, kanga kümdanga aliyonga komaka ser asen temang nung manga, merila mesüra tzü -mopong ajanga menaba tashidak agi atongtsü akok. Aji oda, tanü asüngbo temang tera metaa shirangra mesüra temang metaa tekolak ango manenra mesüra temang süksensükra aita shirangra, tapi agi mozü ali mechii yakta dang doctor bushia oagi azü tendangtsüla aser doctor den asüngdangtepa mozü achitsüla. Aiben asenoki doctor den masüngdangtepi asen mulungka agi mozü alia achir. Aji oda, tekolak menür asünungji asensasa pain killler ka alia achir aser pain killer achir asünungji tekolak menüba tobo yakta dang chiyongadoker saka ano kenlirbo shirang tenzüker, kechiyong pain killer agi JE, dengue, malaria aser typhoid ama tashidaktem majungtsü. Atangji, nübortem asoshi timtem kaji shirangdang azü tendanger mozü shitak agüja yaritsübaji Government mozü kidang makoker aser private mozü kidang anepalutsübajia senotsü makaba agi makoker. Idangji tashidak tuluba kümdaktsür mekümzüktetter. Iba tensa tiaji Nagaland nung anogo shia tesem ka nung mesüra ka nungbo ajurudagi aser taneptsü mengutet mangyim jashi tia nem menepdaktsüba kibong aika lir. Shitakba government teyari aser medical doctor-tem tekaji item tesemtem nung nüngdaker. Iba nüngdakji meteta, tang ama tashidak boluba mapang Dimapur aser Kohima nung alir doctor-temi akhidang dang nungi temerangba inyaktsüla aser Nagaland tesem balala nung inyaktsü yokertemia shiranger yaritsüba mapaji Tsüngrem tenzükba mapa ama bilema, pei kong alitsü yok, menemnemi, yangji ita sen atema masü saka temeim aser tangatetba agi nüngdakba purtem yaritsüla.