Tekülem ki mezüngmeshiba

Küm 60 shi süia ogo, ano India kübok Nagaland state makümdang India sepaitemi Naga nunger yim rongdoktsüba aser talisa Ao lima nungbo yimtsüng ana asem külemi yim ka nung atsübanger shibanga ayuba aser tenla ki agi sepaitem alidak kümer yangji tashiyim agi tetsürtem merenshiba otsü aika lir. Item otsütemji tangashi kisüng angshiba agi maksü marem akseta bilemer aser ain adokner. Item reshikangshi timtem ajangshiba tsüraburtem aika tanü tashi taküm lir. India sepaitemi parnok mezüngmeshiba, maksütsüba aser reshikangshiba taküm kuli aika lir saka aikati taakba agi aser maksü maginüba agi temai adoka mejembir. Iba amaji temeimtsüka jepaka nüktzü malu, pei dak atalokba timtem reshikangshiba pei bang agi meshitet temulung kuremseta tsüraburtem aika arishi süitemdagi. Item otsütemji kari kar züluogo saka ano aika mezülui lir. Atangji, jashiyonga asenoki tanü India nunger sepaitem dak iba mangyangtsübaji tim masü saka asenoki inyaktettsü aser inyaktsüba mapa kaji kechisüdirsüaka item otsütemji alima ajungai metettsüsa asenoki kaket küma zülutsüla. Iba jagi shi temang dang masü saka temulung yirua alir tsüraburtem aika mulung süngzük angutsü. Iba amaji taoba mapang India sepaitemi asenok tsüraburtem reshikangshiba aser maksüja mezüngmeshiba mapatem mamateti alidang, tang ano Lotha lima nung Mekokla Baptist Arogo tenla ki menenja 28 Assam Rifles purtemi inyakbaji komosüng reshitsür amai atalokogo. Iba jagi India sepaitemi tanüa Naga nunger hau ta maliba jakla sayur. NSCN telok o India sepaitem na tsüngda raratsüa akok mesüra yimjung nung alitsüa akok, aji balaka saka koba tensa tia nung lidir liaka India sepaitemi Naga nunger Tsüngrem külemdak lapoka yangji alitsü makok. Ibajibo Naga nunger mezüngmeshiba mapa ka dang masü saka Tsüngrem atalar aser India temzüng anema inyaker asütsü. India lima ya alima nung tamangba yimsü ajak amanga sademsadema litetba lima ka lir, ibayongji koba tamangba yimsü südir süaka kati ka akümtsübutepa alir. India topur ajungbaji aji ka asütsü. Ajisüaka, India sepaitemi anir India nung Khristan pur tekülem ki menenja inyak tenzükra, Naga nunger asoshi dang masü India asoshi ibaji tebilemtsü tuluka asütsü. Aji oda, iba ama tamangba yimsü anema sepaitemi inyakba mapatem ya Naga nunger Human Rights asoshi nokdaker tashitemetetertemi UN sabang tashi bener oa jembitsüla. Atangji, Naga nunger asoshi tetsübutsü aser tarendaktsü mapa kaji tang tashi Nagaland nung alir Naga nungertem ya tetsübutsü Armed Forces Special Powers Act ozüng kübok alir. Iba jagi, 28 Assam Rifles tanishisangi Mekola arogo nung sannüker aser yimten yimsüsürtem dang ashiba ama, pa kübok aliba yimtsüng aser nübortem madak pa inyaknütsü inyaktsü tashi agüja lir.  Aji oda, Assam Rifles tanishisang jagi Mekokla sannüker aser yimsüsürtem dakji temulung melemi bilemra, shinga nungia temelaba magi pai parnokji yangji khaseta toktsütsü akok aser iba mapaji anema kecha okadaka ken o benoktsü makoktsü. Asenok asoshi lendongji aji lir. Ibayongji, asenok mapang mapang shia AFSPA ozüng Nagaland nungi agientsü asoshi akanger. Iba kasa takangba agüja taküm küma kaketshir aser lokti tentet balalai ola adokogo aser state government-ia center sorkar dangi züluogo. Ajisüaka, asenoki inyakba mapatemji anogo ka sentong agir senshi ama dang akümer. Asenoki kenü lokti senden ka lia iba ama ozüng tamajung anema ayimtentsü aser government nem tezüluba nung agütsütsü. Ajisüaka, senden senshirbo asenoki item rongdak nüngdaktemji amadoker aser tang ama lendong atalokdang dang ano khen bilemtetter.Joko, iba amaji mesüi asenok lendongi aitsüsa koba ozüng ajanga sepaitem nem tashi agüja  ali, iba ama ozüng tamajungjibo memenui agientsüsa nokdaktettsüla. Tang amaji sepaitemi tenla ki menentsütsü kecha nungnanga melii inyakra, asenok ki telongi aita mapa tamajung inyaker khaseta yutsür aotsübajibo parnok asoshi ozüngi melaba mapa ka amato inyaktsü. Iba amajibosa mesüdaktsütsüsa asenoki asenok temeten meteta alitsüla aser Naga lima nung AFSPA malitsüla.