Temenünütsü aketba yimyatem ya temenünütsü maketba yimya agi melentet nungbo kanga ajungtsü

~ R. Imkong Lkr, Diphupar: Dimapur.

Iba lima nung nisungtem ya tapu aika aliba angur, item rongnung kar sentsü tanak, kar sentsü temesüngla aser karbo sentsü tenensa ta aliba angur, item ya tzü-mopung dak tuluka keta lir. Aser ano nisungtem rongnungsa kar aso-ajen tulu ser talang alir, aser ano karbo aso-ajen tila ser tatsü tetezü “lo”gtsü” “dwarf” alir, aser ano karbo sentsüpangtsü ajung den khen agi tepur tajung ser ola-tsüla tajung alir aser item jagi ken kanga junga atener. Saka kar dangbo ken tajung ka tenang ta asüngdang nung hai ta ser tenzüka atentang kangrangi ola tashi agi adokba ama tenter “toad voice” kdoa jangratemtsüka tenteter, oda item amala jagi item ajak sempet-tem ya kecha tepangkatsü mali, kechiyong Tsüngremi mezüngyongi yamaji yanglu ta angatetdi. Saka alima nung temenünütsü aketba yimyatem kar asenoki angur, itemji tangar dak nungi angazükba mesüra ajizükba masü saka pei sasa puratetba mesüra mashi-kushi yimya süpaba asütsü akok ta bilemer. Nisungtem rongnung kari tangar dang nungi tera angazüker, saka item tera angazükbaji pei sasa shia metetba ama jembir mesüra inyaker, iba jagi lemang aisü nung teraksa jenti adokdaktsür aser mashi-kushi yimya sübaa kümdaktsür. Ibala mesükba yimya yimpong kar angudang temenünütsüka ataloker. Tatishitsü agi tanger kar Moatsü, Tsüngremmong aser Khristmas mapang nung shi-ango den talupusa chiyungba den tanga chiyungtsü tajung tapu tapu renemtepa chiyongtepdang karibo kanga serisekena “styles” kar aiba angur. Item amala nisung jagi tangar dang nungi yimya balaka sayutsü tebilemba nung “REPU” manü ou takong tu mi nung tera tsükshir mersü tu metsü nung ajena metepa “masticate” mejaka chiyungba angur. Iba yimya ya makamaitba agi masü, saka tangar dang nungi khen agi yimya balaka sayunüba jakla ta reprangteter, iba ama yimya ya angudang temenünütsüka repranger. Aser ano tsümartem benjongbentsü mapang nung tanang chiyungtsü ya kanga sapua achiteper, tatishitsü agi jelibi amala, rasgulla amala chitepba angur. Karibo ibala chiyungtsü tanang nungji tasentsü entsü “denga” amala enoker achiba angudang kanga temenünütsüka repranger. Aser ano tanur otsü ka bilemteter, khen mapang ka nung nisung kati Gadu “hindi” oshi nung “gadda” aser English oshi agi Donkey ta ajaba shiruru ka pa terongdong nung bener jajaba angudang taküm nung khen agi memenütangba chuba jala kati ibaji “window” “kechiba” nungi ngur kanga menünüseta reprang, saka tatem nung la jagi maremtet-i ha! ha! ha! haa! Ta menüloktsüba otsü tu tanü-a yangi kehn lepshia bener arur. Iba menüba ya chubai angashri par jala menüdaktsüba ya kechi ajanga menü ta pushitangtep dang nisung kati sowar jilo ia sayuba ajanga jala tu menüdaktsü ta meteta chubajia iba tatalokbaji angashi kanga menüa liasü ta otsü jagi ashir. Iba tatalokba ajanga chubai nisungba tu jar arua sempet tulu ka agütsü aser par jala tu pa nemji agidaktsü ta otsü-i ashir. Ashir iba nisungba tua mapang talangka sangrema “widower” liasü ta otsü jagi ashir. Iba ama tangari meyinyakdangba inyakba nisungji ajaki menütsür, yamaji tanüa asen lokdiliba nung tim-liba-liro ka meyinyaktetba mesüra tangar den liro medema manidaktetba nisung ka angudang ajaki menüja repranger, saka iba mesükba menü yabo kanga jungrabo masü ta angatetdi.
Tanapuba nung osep aser ocet zuluba nükjidong indang tatsüka shiner, kodangsa osep aser ocet zuluri onük kar zulur Tir Yimyim mesüra Ao-Milen Editor aser Co-Editor nem agütsüdir, parnoki paper nung adoktsüdang par tangatetba nung tera melenshir adoktsüba ajanga shibai zulu pa mesüra la tu kanga jashidaktsür. Kechiba ta süra iba onük tu tezuluri aginüba onok ama masü saka tangaang ka adoktsür mesüra kümdaktsür alir. Iba mesükba tatishtisü ka yamai bener arur, kodang asen Ao oshi nung “Nung” aser “nungi” ojang tapu ana ya zulutsüsa kümdir kanga kümdangtsüla ta angatetdaktsüner, kechiba ta süra ojang “nung” tetezü ya pa nung mezüngyongi aliba yima tajung benshiba mesüra mezüngyongi par tukulok shisatsü nung aliba sempet amshiba amala tang ajar. Kodang “nungi” ta südir zülujang “i-ji” talila enoktsüsa akümer aser iba zulujang talila ka enokba ajanga tetezü-ji khen agi balaka kümdaktsür ta angatetdi. Iba ojang “nungi” ya angatet-tsü mechi nung oren ka yamai bener arur, student-temji par tesayur nungi angazükba shisatsü aser yimya-yimpong tajung keta lir. Iba tetezü student-temji kaket shisatsü tajung den yimya yimpong tajungji par tesayur nungi angazükba ta angateter. Yamaji zulujang tejang ka melenshi nung tetezü khen agi balaka adoker mesüra akümer ta angatetdi. Süra Editor aser Co-Editor-i ocet mesüra osep ka tezülur nungi agizüker kelen par tangatetba nung ojang kar mesüra oren ka melenshitsüra, idangjibo osep aser ocet zuluri agütsüba oyim mesüra otsüren tu balaka kümdaktsür alir. Anungji tang nungibo osep ase oset zuluri kechi zulur agütsüdir itemji khen agi zulujang kata memelenshtisü-i adokdaktsüner ta Editor aser Co-Editor-tem dang mepishia zulur.
Tasempuba nung asen Ao oshi ya takar oshi ka ta nibo bilemer, kechiba ta süra asen Ao oshi ya ojang aser olong karbo English oshi agi madoksatsüsa tepur tajung aser khen agi takar oshi ojang karbo angur. Tatishitsü agi English oshi nung good, better, best ta amshiba ama asen Ao oshi nunga tajung, tajungba, tajungtiba ta toktepa medemdangba “comparison” nung amshia zulur aser jembir. Saka asen Ao oshi nung ojang “jungrara” yabo kecha dena medemdangtsü makokba ojang tajung rongnung ka lir. Ni bilem nung iba kasa ojang tetezü tajung aketbaya Englis oshi nungbo malitsüang südi. Saka iba ojang “jungrara” ya English ojang “Excellent” den medemdangra iba tetezü ojang jagi “jungrara” “degree” medemdangbaji madoksar, kechiyong English ojang “most” ya kisung agibo meperitsü, saka oren ka ajanga tang “jungrara” tetezüji adoktet-tsü ta nibo bilemer. Iba jagiang asen Ao oshi ya kanga takar oshi ka ta angateter. Saka tang shiyonga aruba kisüng jagi asen Ao oshi ya English oshi dang nungibo takarba tabo mashir. Item amala mesükba tanga oajang ano aikasa asen Ao oshi nung densema lir. Aser ano yangi olen ka shisemer, asen Aor lokdiliba nung asen Aori-sa asen Ao oshi jembidang pei sasa pei-i jembiba mesüra bilembajiang shidakba ta mebilemtsüla mesüra mejembitsüla ta nibo bilemer, kechiba ta süra o mesüra, otsü ama mesüra ita züng “calendar” atema aiben atsütepa aruba asenoki paper nung züngshiogo.
Aser ano yangi olen ka asenok ajaki rajemtsü atema bener arur, English oshi agi “opposite gender” aser asen Ao oshi nung atsü-abong medemdangba ola ta ashitsü akok. Item “medemdangba ola” ya akidang nungi yamai jaa amshia aru.
“Gender” = medemdangba ola
Tebour = Masculine Tetsür = Feminine
Tambour Tantsür
Tanubour Tanutsür
Kiyimsang Kiyimla
Kijong lanur Kijong lanutsür
Mapangser Mapanglar
Züngabour Züngatsür
Teti Teyi
Pa-tebour La-tetsür
Saka asen Aor rongnung karibo mapanglar ta ajatsü melena mapangtsür ta ajaba angashia aruogo, iba dak alaka anog tanga sendongtem “programme” amala kar nunga zulua amshiba angur. Süra iba “oppostie gender” Atsü-abong medemdangba ola nung mapangtsür ta jara teboru dang mapangbour ta ajatsüsa akümer, saka tanü tashi mapangtsür aser mapangbour tenüngtem ya amshia jaa maru ta angajemdaktsüner. Yamaji ibala ama ojang amshiba yabo pei sasa puraloka amshiba aser jembiba ojang ka tang asü nungji iba jagi oshi ka jembiba nung kecha tajangzük mangutsü ta angajemdaktsüner. Kanga pelar.