Tenüng dang melener

India kübok Nagaland dena Northeast renloktsü asoshi Congress teloki aniba UPA government mapang Look East Policy yanglur terenlok sentong tapu balala atonga inyaktsü jembi tenzük. Iba sülen BJP teloki aniba NDA government aru aser parnoki Look East ta aliba nungi Act East ta tenüng melener kasa sentongtem inyaka aotsü indang maneni jembir. Ajisüaka, tang tashi nung Nagaland atemabo Look East nungi Act East melenba ajanga tajangzük aruba mereprangtetter. Atangji, Look east mesüra Act east sentong ajanga India kübok aliba Northeast state-tem alema oagi India anüdoklen aliba tanga linüktem den tesendaktep tajungba yangluba ajanga nübortem ajangzükdaktsütsü asoshi sentong yanglurtem nükla nung lir. Item sentongtem kodang mapa küma inyakdir, Northeast state-tem ya India o tanga linüktem na tsüngda tongtibang tesem ka kümadoktsü. Iba nükla nung tanü Northeast nung aser talisa Nagaland nung alir lanurtemi peisasa nübortem nüngdakba mapa reprangteta inyak tenzüktsü nüngdaker. Center government-i Look aser Act East policy yangluba den state-i dena Industrial policy, agricultural policy aser education policy tapu balala yanglur saka item sentongtemji (policies) shisatokden mapang jembiba dak alaka tesem aika nung mapa küma inyakba mangur. Atangji, state government-i telapokner atemabo industry lapoktsü asoshi Industrial area mekazüka yutsür saka asenoki iba temoatsü aser tajangzükjia magitetter. Iba ama tia ka nung nübortemi government aitsür aser government-i nübortem aitsür ta taitsütep dang aitsüteper ashi, külemi mener item tamakoktemji akoktsü asoshi shisalemsatepa nübortem o government na külemi amenba osangbo mangashi. Kodang government sentong ka mapa küma meinyakteter, atangji, government-i iba kuliji kanga süoki ia nübortem den shisalemsatepa bushidangtsü nüngdaker. Government policy-bo tajung saka light magütsütetter, gari lenmang melapoktsür aser shirangdang anepalu mesütetter aser sendem tajemba nung senotsü aputsü lenmang sadema melapoktsür ta asüba agi balaka nübortemi peisasa aluyima mesüra industry tilala lapoka mapa inyaktsü makoker. Ano külen, government-i nüngdak ajak agüja yarinüaka asenok nübortem dak shitakba government sentong agi mapa küma inyaktsü tangatetba kangabo mali. Tamasayongi asen lima nung ‘subsidy’ angutsü asoshi dang inyakba sobaliba tamajung ka tenzüka lir, anungji subsidy mengura asen agitsü asoshi asüyonga süngdonga kata metemner. Iba ama mangatet inyakba agi peisasa pei külakoktsür ta memetet asenoki tiyazü project yanglur bank nungi sen apur aser government nema agütsür. Aji oda, shitakba aluyimtsüba masü aser shitakba industry lapoktsüba masü, saka tiyazü nung sen agizüka agitsü asoshi asenoki inyaker. Iba amaji peisasa külakokja-külakokja inyakba agi tanübo asenok teinyaktsüa maka aser chiyongtsüa maka ta asüba timtem tia nung lir. Look mesüra Act East policy liang teli, asenok dak mapa shitak inyaknüba aser mapa shitak inyaker tajangzük ngua jangratema aliba nükla ka taküm nung mali tashi government policy agi asenok majangzüktsü. Tanü asen lima nung asen nübortem asoshi nüngdak zünger mezüngma lir aser mapa inyaker meiyakma lir. Ajisüaka, asenoki asen nübortem nüngdakji mereprangtetra teinyaktsü mapa mangutsü. Nisung kati alima khuret benlokbaji pai mesüra lai kodang pei nübortem nüngdak reprangteta aji agütsütsü merangdir idangji tenzüker. Ashiko, government nung alirtemibo government melenshia policy tenüng melenshitsüa akok, saka policy tenüng melenba agia masü aser government melenba agia masü saka kodang government nung alirtem süshia aser nübortem süshia pei lima aser nübortem asoshi langkabosa züsenteta, yangluteta mesüra inyakteta agütsütsü bilema inyak tenzükdir, idangji dang tangari East-len alirtem metettsüsa renloker alitsü.