Tenzükba aser ketdangsüba nung aibelenra khuret lir

~ L. Kika Pongener.

Tsüngremi wadang balala nung ketdangsutsü aser tenzüktsü nungloktsüba aser shimtetba purtemi koda tenzüker aser koda ketdang-asür ta Tsüngremi teti tendanga aser tenuk yoka repranger. Laishiba nung lipok otsü nungji züngdangra, Tsüngremi Abraham nem teinyaktsü mapa kar nungloktsüba angur. Lipok-12:1-5. “Tang Kibubai Abram dang ashi, Ner lima nungi, Ner kinunger nungi aser Nebu ki nungi apusoa ni ne dang sayutsüba limai oang”. “Ni na agi kin tulu-ka kümdaktsütsü, ni na moatsütsü aser ne tenung ulutsütsü”.
Tsüngremi Abram dang, Ner lima nungi ta ashi nung, Haran lima nung akaba alu-kimong, lim, yokya-sonu küm aika anepalua tsünua akaba tapayutsü ajunga toktsür tashi anga-a apuso. Nebu ki nungi tashi nungji, ashiko tebu nungi senmang anguba ki tapayutsü senti-rongsen rizünga akaba tajung ajak toktsür tashi anga-a apuso. Ano aji tang masü, Tsüngremi ner kinunger nungi ta ashi, tetezü, kinunger sosem adianu ajak toktsür ta ashi sudi, saka Abram-i aji mepaitokteti tenu-er chir Lot pa den anisem-er apuso. Atangji asenoki laishiba nungji jungjunga züngdangra, Lot anisemba mechi nung Abram lenmang nung aodang aiben dang timtem ajuruogo.
Abram-er sannuker o Lot-er sannuker na mapang shia moapu nung rem alidak tesem aser tzüpo mechi nung raratep adok (Lipok-13:5-8). Atangji, Abrami Lot pila-a yoker külen-ang pa temulung anisungzük, kechiyong pai Tsüngremi ashiba ama shidak meinyakbayong Lot mechi nung pa aiben tim-atem. Yimten yimsusurtem, arogo nung tongti-tenzükertem aser lokti balala nung tenzükertemi, aiben dang tenzükba mapa nung, kecha masü amai bilemba, tila-teri ka amai züba-zübaa züngshiba mapatem ajanga aiben lokti nung tetsükdaktsü tulu ajurur. Abraham-i Lot anisembaji kecha masü sudi ta bilem, saka Lot-ji Abram asoshi temettsüdaktsü lung ka liasü. Ano asenoki lipok otsü nungji-sa züngra, Tsüngremi Abraham kimai anir adoker pa dang anung nung petinutem sayu. Ne semchirtem yamaji alitsü, Ni na kin tulu-ka tebu kümdaktsütsü ta ashi. Saka Abraham-i ni senmanger malinung aji kodaser ataloktsü ta langzü.
Anungji Tsüngremi tena tsüngda nung tezüngzüktepba ka yanglutsü asoshi küm asem tain Nashi tsüla ka, Nabong tetsü ka, San tepung ka, Guduru ka aser Posu chanu ka ta bener arutsü ashi. Ajiser tenladak sabang nung tenla agüjang ta ashi. Abraham-i Tsüngremi ashiba ama ajak bener arur shiruru ajungaji anuk-anuka lepsa aser shilem shia balala ayu. Ajisuaka, pai Guduru aser Posu chanu-jibo melepsa rangben dang ayu. Ashiko tila-teri dang’ar kecha masü’ar ta bilemer melepsa sudi. Ajisuaka, ibaji tenladak sabang nung tenla agütsüba inyakyim nung aibelenba ka liasü. Iba sulen Abram khen ayipjanga sumanga mejanga ao, aser mangdang nung ammang tulu tetsübutsüka pa madaki aru. Aser Kibubai Abraham dang ashi, “Ya metetang ne semchirtem, parnok meyong masüba bendanger lima nung küm noklang pezü tashi alar sua kanga mejungi timtemdaktsütsü” (Lipok-15:7-13). Abraham-i Guduru aser Posu chanu melepsai tenladak sabang nung ayuba mechi par semchirtem Ijip lima nung küm noklang pezü dak tali alar tia nung alitsüsa aazük.
Arogo tenzükertem, yimsüsürtem, lokti nung lennirtem, kecha masü’ar ta… shidak dang’ar ta… yabo tila-teri dang’ar ta… metetsümonga, ata-pisa, temulong ulua inyakdang, kija taküm dangi, kibong dangi, nübur ajak dangi atakatem bener arutsütsü. Arogo nung tongti-tenzükertem, yimsüsürtem, lokti balala nung lennirtem, tanübo ozü mapang’ar… onok mulung’ar… onoki shir yuner parnokji ayutsü… shir meyuner parnokji-bo mayutsü… ta temulung ulua bilema ali asü…???
Tsüngremi nungloktsüba wadang balala nung tenzükdang asen sasa kibur kümer aser obendanger kümer temulong ulua masü, saka kanga dang ajemalua tila kümer, Tsüngrem tsüngken tsübua tenzüktsüla. Kechiyong Tsüngrem-er sentong kechi aseni meteta maka. “Asüng indang ne sasa mezümeküm tesü, kechiyong anogo-i kechi bener arutsütsü nai memetet” (A.Shin-27:1).
Eli Putir-i par chirtem mazüoktet, par jabasotemi tenladak sabang nung Putir meyong osettsüset nung tashiyim amshia aibelen (1 Samuel-2:12-17). Eli-er jabasotemi sentep süki kikümbang nung tenzüker tetsürtem den nüktapangta benshi (1 Samuel-2:22). Atangji Eli Putir-i pei chir mazüok metetsümonga temenen benshidaktsü. Anungji, Eli Putir kibong temenen mechi nung Israel nunger Filistia nunger den raradang temeshi ozüng süngden dena rakzüka bener yok, Israel nunger aika Filistia nungeri tepset. Eli-er jabaso ana Hofni aser Finehas iba tongpang nung külemi tepset, aser iba osangji angashir, Eli Putir pa amenba menden nungi tsüker tekong kosüker asü (1 Samuel- 4:12-18).
Atangji, lennir kati aibelenbaji pa aser par kibong atema dang masü, saka linük nübur ajunga asoshi atakatem tulu bener arutsür. Yimten yimsüsürtem, arogo nung tongti-tenzükertem aser lokti balala nung lennirtem kanga dang atendena tsübuseta tenzüktsüla. Aji oda, mesüra asen kija taküm, asen kibong atema dang masü, saka nütsüng nübur ajak asoshi atakatem bener arutsütsü. Mapang ka nung Dawid mulungjangi asüküm ait aser pai pa yimli nung nütsüng yongsük kwi ali aji züngdangtsü par tongtipur Yoab tang ashi. Aser Yoab-i züngdanger külen, Israel ajak nung nok amertem tebur million ka meyi noklang ka, aser Yihuda ajak nung nok amer tebur meyi noklang pezü ta osang bener aru, aser Dawid-i iba nütsüng ajunga madakji pa chubar ta asüküma ulua bilemogo südi. Ajisüaka iba mapa ajanga Tsüngrem kanga jashidaktsü. Anungji Dawid-i Tsüngrem anema aibelenba mechi par nübur dangi tashitak wara yoka Israel nunger meyi neter tashi tashitak wara agi südaktsü (1Puti-21:1-14).
Atangji, yimsüsür shirnoki Tsüngrem tsübua tila kümer yimsü asür parnokji Tsüngremi ajungkettsü. Arogo aser loktiliba balala nung tenzükertem-a shirnoki ajemalua tila kümer Tsüngrem tsüngken tsübua tenzüker parnok chirnur aser semchi-semnur tashi moatsütsü. “Ajemalur-i alima senmangji amangtsü aser yimjung nung pelateptsü” (T.Ken-37:11). Dawid chubai pa yimli nung nütsüng yongsük züngdangbaji tila-teri mapa ka dang’ar, kecha masü’ar ta bilem südi. Ajisüaka, Tsüngrem tsüngdang aji aibelen tulu liasü. Abraham-i tenu chir Lot anisembaji kecha masü tila-teri mapa ka amai dang bilem südi, saka ibaji pa asoshi temettsüdaktsü lung tulu-ka liasü. Ano Abraham-i Guduru ka aser Posu chanu ka melepsa-i tenladak sabang nung ayubaji kecha masü tila-teri ka ama bilem, saka iba aibelenba mechi par semchirtem küm noklang pezü dak tali Ijip lima nung alar tia nung alitsüsa aazük. Eli Putiri Putir ka sur pei chirnur mazüoktetbaji züba-züba-a bilem, saka Tsüngrem tsüngdang aji sentsüh tulu liasü. Anungji yimten, arogo aser lokti lennir ajaki, Tsüngremi nungloktsüba wadang nung tenzükdang, kija taküm, kibong, aser alima nem atak-atem bentsür marutsüsa, kanga dang kümdanga, atendena, tsübuseta tenzüktsüla.