Tsük lu nung tongtipang mesen ana

Dr Lanunochetla
Subject Matter Specialist, DAO Mokokchung
Noklang nung shilem 20 tsük aruba nung mesen ajanga takoksa aludaktsür. Tsünglu tali aruba aser mopong nung tzü tali aliba ajanga tsük nung mesen tali adokdaktsür. Tzü, mopong aser ali memenentsüi item mesen ya koda nokdangtsü kanga tongtipang lir.
Tasa balala meyokteper iba mesen azüokba dang IPM (Integrated Pest Management) ta ajar. Iba ocet ajanga aluyimertem ajangzüktsü imlar.
1. Leaf Folder:-
Tu metonglen tatembang ana angdongi arteper aser tu telong nung meseni anakzüka(scrap) achir. Tu mesünga aser konga odaktsür. Iba mesen ya küm shia poktettsübaji yimya dang lir aser aoksateptsü menüngdaker.
Saka koba mapang nung apoker aser kwi apoker iba ya metettsu tim. Tekong lu nung metsü proker mesura tzü lu nung temshir anogo 30-60 nung iba mesen angutsü.
IPM ajanga koma azüoktsü:
(a) Tsük proker mesüra temshir anogo 30 nü nungi Tricho-cards (tembar
mesen kobai tsükchir mesen entsü achir) ayutsula. Alu hactare ka (1ha) atema card pungo (5nos) dang nüngdaker.
(b) Aut (ash) mapang shia tu nung prokba ajanga mesen tapu aika nungi kumzüker.
(c) Alu tatembang ka nungi ka tashi nisung anati süngzü (rope) amer tu
nung kongshia atsür aoba agi iba mesen ali nung tsükdaktsür aser asür.
(d) Tsükpok mapang iba mesen ya sashia poktet nungbo mozü ka amshitsü nungdaker.
2. Gundhi bug (Janglang bi/ tsük nü)
Iba mesen ya tsük tangzükba mapang anogo 7-15 tsüngta poktetsu aser sama aotsü. Iba mapang mita repranga atatsü kanga nungdaker. Iba mesen yagi tsük lanu nungi mamatsü mesepzüker aser tsük tapong (tsüksü) kumdaktsür.
IPM ajanga koma azuoktsü:
(a) Anepongi mesüra nikongdang iba mesen techanu telongjunga tsük lanu nung metempanger angutsü. Bendena tepsetang.
(b) Tsüngen tashi (rotten crab) mesüra ngashi (dried fish) sü tapu ka nung temer jungjunga motong den medema süng kaka nung alena ayu nung, teshinem yagi iba mesen ajar aser tsük lanu kumzüka ayur.
(c) Alu nung naro sentsu balala tsünüba agi tembar mesen ajar aser tsükchir mesen azüoka ayur.
(d) Tsük metsü ajak metsü tzü (metzü kg 1, tzü litre 12-15) nung ken shidoktsü aser tzü temerüki ano shidoker, bosta nung seper konung yur,
tasungji azüng tajungba. Iba ajanga mesen aser tashidak aika nungi
kumzüker. Ano tejang ajak liromedema meyitetdaktsür.
(e) Tzü lu nursery nung mo anogo 20 tema mayutsüla. Anogo talila ayuba
ajanga mo techanu adoktsüba mapang ajak nursery nung rajang küma ayür.
Tajungtiba ji anogo10-15 tsungda temshibaji lir.
(f) Line nung azüngba mesura temshiba tajangzuk aika lir. Mo tempang tashi mopong aser anü sangwa peria ngudaktsür. Alu merüktsü temelaba kumdaktsür aser nübo ishiba endoker. Mesen aser tashidak nungi kumzüker.Tsük teimba arutsu.
(g) Tzülu nung mapang mapang tzü matsüngdaktsüi konga ayuba ajanga
tera (roots) tashi itdaktsür aser motong laoba (lodging) nungi kumzüker.