Tsüngrem mong Ratet

~  Kiremwati Longchar, Molungkimong.

Otsü rajemtsü atema oboula, otsüla nunger Tar nunger otsü nung ajemdaker Chungli yimti lima yateta yur lokti libaliro, shisatsü, yimsü yimpong yim yanglu amongtsümong lateta aruba Ao kin among rongnung iba Tsüngrem mong otsü ya yamai shia angazüka monga aru.
Chungli yimti lima matongdang atalokba otsü ajakji oboula otsüla nungeri Tar nunger otsü ta jembia aru. Oda tebang otsü dang jembia angazüktepa aruba asünung, tangazükbaji balala asütsü akok. Anungji aibelen nunga otsü metongshitsü nung kanga pelatsü.
Asen Ao kin oboula otsüla nunger Chungli yimti tejaklen tiaji reprangdangra shisatsü agi anünga aliba tensa den ano shiruru o Tsüngrem aser nisung mebenteti aliba mapang sayatenya tensa nung atalokba Tsüraburi shia aruba Tsüngrem mong otsüji yamai.
Asen Ao kin jianüdoklen lima molutzü tulu ka ajanga aru aser alima ka tenüng agi APUJANG LIMA nung ali. Iba mapang nung ,molutzü amongi aru aser alima ajak atsüngpanga adok. Saka parnok tenem talang ka nung jenketa ali. Tzüji konger kelen parnok mezüng alidak limaji bushia lua ali.
Mezüng amaji Tzüyimji amongi aruajema parnoki tanabuba lima kati ainshia aru. Iba lima tenüngji ATONG LEMJEM. Idakji parnok yateta ken ali. Iba mapang nung arem min tanak agi maketbanger parnok molungjang mesangwai alidang parnoki ken ka yamai aten.
Nengjang temeket bena ali jika rali
Ora tsüngpuUnger kongko
Au Lijaba na ali yangru-er
Kei Lijaba rutsüli Tzüyim dang
Kei tsüngdang lanüna ku narong jakjoker
Ku den atonger la meli
Ni Nisungsangla kü kija rongjen telena
Ya sangkümla kü sen kü naroer na
Ali ayim süngka wangni.
Tasenbuba oboula otsüla nunger ainshia arua aliba limaji MEDITAKONG or MEPENJET KONG tetezü – ano Tsüngremi o nisung aser shiruru tetsüngda mepenteti aliba tensa liasü. Iba mapang nung adianu ana tanubosangi Tsüngrem küma aoba otsü yamai: Tenu jagi entsükang ka tedi dangji tesülen nungi taka sayu aser tedi dang nai ni kulemang ta shir tedi tetsüngzüng nungji rama-a ao tetezü sama-a remadok.
Anungji tenuji tetsüngzüng nung rema-a aonungji Tsüngrem mong ta jatet aser iba anogo nungjagi Tsüngrem mongji monga aru ta oboula nungeri jembia aru. Tanü putu nung iba otsü ajanga Tsüngrem ta jembir aser zülur.
Iba sulem Lijaba Tsüngrem DONGTOK limai adok saka Dongtok nungeri magizük tetezü Pa anendaktsür shinga maliasü. Tesusa lajatsür adianuna Imlishila aser Noksanglila denati anioka par kidang anendaktsü aser Lijabai kanga moatsü. Iba aongnungji yim Ungerbai pongmang ka yamai pongmang. Par yimti süngküm nungi azü (Blood) pongdang ka metonga ngur sak. Tasüngnepji pai ia reprangdang nung shidakba asangsang nung azü pongdangji angu. Anungji, ya shidakba Tsüngrem adoker ogo ta sur among mongloka among. Idangji Lijabai ken ka yamai tenloktsü.
Oh Dongtok Lima-i
Meya terok junger o ta
Meya terok mecum ta
Oh kilen shia indong tongya lir
Imlishila maongko
Wara kola menok kuroer.
Iba sülen nungjagi oboula otsüla nungeri ano Tsüngrem mong ji tali jangja shia monga aru.
Iba sülen Chungliyimti lima atong. Idaki oboula otsüla nunger shisatsü kanga renlok ta ashi.
Chungli oshi nung Tsüngrem mongta jatet aser Mongsen oshi nung Asem nü mong ta jatet.
Tsüngrem mong tetezü: Tsüngrem nem tenüngsang aguja aser tarutsü anogotem asoshi temoatsü meshia amongba anogo. Iba Tsüngrem mong ya aluyimertem Tsük nungi tenzüka süngjangtem tiptema bendena yur Lijaba Tsüngrem nem tenüngsang aguja amongba anogo.
Ken mapang ka nung Chungli yimti lima Tsüngrem mong amongtsü anogo bo tonga arur saka kiyi wara agi kima yimdong nung mesenzüteti tsübuseta liasü. Saka teburtemi nüngden shir mera metena ken ka yamai tena kiyi-ji aridoka amongji amongtsü ayongzük.
Akhu tsüngrong mecheni
Oh Chungli yimyi tzür den
Tzüdi na donger, sungko na donger
Oh kongro tzütapen deni mongyu
Nemjem teli ne.
Aji ser kelen keyi-I meinbaji doktsür anogo asem nu tashi ken tentepa Tsüngrem mong ji among.
Idangji tebur aser tetsürtem yamai langzütepa ken aten.
Tebur:
Oh ali lendenbai ko
Medema-a yar-a mongdi ni
Nika tsüngfu mien ni
Nanga ngangba towa ni
Medema yar-a mongdi ni
Tetsür:
Oh ozü zungapur aei
Nangka tsüngfu teim ni
Nika ngangba moani
Medema yar-a mongdi ni.
Tsüngrem mong inyakyim mapaji yamai inyaka monga aru:
Zünga lemsar meyi mapang nung kenü nüpo yoka atatsü aser züngar tantsülar kidang mendi asütsü mapang jilia osang shioka atatsü. Alu ruzüker mapang tatong nung anogo terok nü jilia Tsük senteta yi sa-a ayutsü. Iba anepdangjibo mimong ajak okdoker misen tasen aputsü, tetezü yi ji junga kümdaktsütsü atema. Teburtemi ano asem nu jilia ayong sepi aotsü.
Joko asüng nungi among amongtsü t alia züngapur temi ayong nung apuba ango, tsüngen akongji parnok mendi ji tongseptsü aser paonungji Ungerbai yimyim ayimtsü. Shibai ibaji raksadir senchi tulu chia liasü.
Tsüngrem mong amongba anepdangji yakta dang aren sungo rongnung jangpet tuo kilen shia alenloka aotsü. Iba sungo tuo tezüknem jagi yongpang Tsüngrem nokdanga alidang Longkitsüngba Tsüngrem alua temoatsü agütsütsü ta imla-a amongji among.
Iba anogo nung züngatsür, züngapurtem menti, polong aser sünglijang tapu balala bendena yur benjong chia longsotepa nü (spear) tsüshitepa, aar atsütepa toktepa among. Shir teloki mokoklir takoker nem senchi temenok yamai aguja aru – Jang (Buffalo) 30 meshira, tsüngen 30 agütsü aser Nashi 30 meshira akong 30 aguja aru.
Aar atsütepdang atenba ken:
Aar atsütepdi na Oh yongpanger mel;ina
Aar atsütepdi na
Oh züngatsür nangla jongpu na metina
Aar atsütepdi ma.
Aji ser züngatsür züngapur süngo naro ken, nok naro ken tentepa anogo 3 nüji ki maka mesenshinüi amongji atemer.
Tzürabur aser yimsüsür tema lanuwa bilemteta azüto ken tena, kin kin elangtsür ken tentepa oboula otsüla nunger mapang nunga Tsüngrem mongji monga aru.