Tsüngremi balaka shimtetba lennirtem

~ L. Kika Pongener.

Asenoki tejen lai nungji züngdangra Tsüngremi putu mapang balala nung nisungtem rongnungi balaka alakteta alima lennitsü lennirtem shimtetba angutsü. Kodang Tsüngremi yangluba mimchirtem alima sunga soyapokya-a lia aotsü tenzük, mimchirtemi Tsüngrem anema tesempatsü temenen mapatem inyaka apuso, aser iba temenen jagi kodak tashi tonga tua teshinem menema aküm. Anungji Tsüngremi ashi meimchir shiba ni yanglu, parnok den ayazüba shiruru aser anung ozütem ajak samatsütsü, kechiaser parnok yangluba atema ni jashir” (Lipok-6:1-2&5-7). Aji oda, Tsüngremi anung küpok pai yangluba ajak dang jashi nungji parnok ajak “Tzümetsüng ka yoka samatsütsü mulungtet”. Saka, meimchirtem rongnungi Tsüngremi temulung achitsüsa nisung ka tenung agi Noa liasü. “Saka Kibuba madang Noa-i taochi angu. Noa iba putu nung ochishir aser tai makaba nisung ka liasü. Noa-i Tsüngrem den jaja” (Lipok-6:8-9). Atangji Tsüngremi Noa-er kibong wazüka kümzüka ayutsü mulungtet. Anungji Tsüngremi Noa-er kibong den ayazüba shiruru aser ozütem atsü-apong tabensa, alima nung tanabuba ‘Generation’ tasen ka tenzüka aotsü atema wazüka ayutsü asoshi Noa nem ‘Rong’ ka yanglutsü nungloktsü. Atangji Tsüngremi pai atemzükba kodanga meyazür asünungji, tzümetsüng agi alima ajunga samatsü, aser Noa-er kibong den ayazüba shiruru aser anung ozütem atsü-apong tabensa wazüka ayu, aser item ajanga ano alima nung Generation tasen ka tenzüka ao.
Ano Israelpurtem Ijip lima nung alar tia nung aliba aniteter Kanan lima nung ‘Generation’ tasen ka tenzüktsü atema Tsüngrem sentong tulu liasü, aser iba mapa lennitsü asoshi Tsüngremi Mosa shimtet. Mosa ya Ijip chuba Farao jalai lar jabaso kümer (adopted) Ijip nunger ka ama mesutet. Ajisuaka, Mosa-ji tetsü-i ‘aya’ (mini) ka amai kümer lai dang anepalua mesutet asünung, par Ibri nunger sobaliba tejangja sayua intetdaktsü. Kenu Ijip nunger ka aser Ibri nunger ka raratepa alidang pai Ibri nungba tepo aküm aser Ijip nungbaji tepset. Ajiser, pa jena orr Midian lima nung, Horeb tenem nung teko Yethro-er san nuka lia Tsüngremi pa nem Israelpurtem Ijip lima alar tia nungi anitettsüba mapaji nungloktsü. “Tang Mosa toko Yethro Median Putir meyong san nuka liasü. Pai san telokji lisem lima ajanga anir oa Tsüngrem tenem Horebi aru (Anitet-3:1). Tsüngremi Mosa dang ashi, “Ni kü nuburtem Ijip lima nung ala-ashiba nguogo, parnok tanükertemi timtemdaktsüba ola ni angashiogo”… “Anungji tang arung, kü nubur Ijip lima nungi anitettsü asoshi ni na Farao dangi yokdi” (Anitet-3:7&10). Tsüngremi Mosa shimtetba ya odangbo masü, pa Farao chubar kidang chuba chir ka ama intet-aka, pa dak pei kin meimba shisatsü keta alibaji Tsüngremi ajioka ayu. Anungji Israel nunger Kanan lima nung Generation tasen ka tenzüktsüba atema Mosa nem nungloktsü.
Ano Tsüngremi Abraham ajanga Israel kin tuluka kümdaktsütsüba Tsüngrem sentong liasü. Anungji Tsüngremi Abraham Haran lima nung alidang, Haran lima toktsür Kanan lima nung oagi Generation tasen ka tenzüktsü atema, Tsüngremi Abraham nem iba mapa tulu nungloktsü. Anungji Abraham-i Tsüngremi ashiba anga-a Haran lima toktsür Kanan lima bushia apusoa ao. “Tang Kibubai Abram dang ashi, “Ner lima nungi, ner kinunger nungi aser nebu ki nungi apusoa ni ne dang sayutsüba limai oang”. “Ni na agi kin tulu ka kümdaktsüdi” (Lipok-12:1-2). Abraham ya Tsüngremi tamang katettsüsa aliba tasü-tait ochishir tamang tir ka, Tsüngrem-er miim o ajunga metettsüsa Tsüngrem den tsüngchirsa litetba taküm ka liasü. “Idangji Kibubai pei sasa dang ashi, “Ni kechi inyaktsü ali, iba indang Abram dang miimdi ma”? (Lipok.12:17). Abraham dangbo Tsüngremi temba ta ajatsüsa Abraham o Tsüngrem na tesendaktep liasü. “Abraham-i Tsüngrem dak amang, aser pa atema aji temeshiba ta züngshi, aser pa dang Tsüngrem tembar ta aja” (Yakob-2:23).
Tanü asen putu nunga alima lennitsü aser yanglutsü atema lennirtem tensa mapang den apet Tsüngremi shimteter. Ajisuaka, item lennirtemji Tsüngremi tapi agi shimteter masü, saka Tsüngrem mulung achitsüsa Tsüngrem den tsüngchir sua litetba nisungtem shimteter. Tsüngremi Noa shimtetbaji, Noa dak tasü tait ochi tamang nung masetshi-i nokdakba jakla ajitet. Anungji pai rong yangludang par nuburi atala-a menutsü-aka pai tasü meit-i temulung ajema maküm. Tsüngremi Abraham shimtetbaji Abraham dak pei jabaso dena mapayui Tsüngrem nem tenla agütsütsüsa tamang aliba, aser pei lima, takaba rongsen ajunga toktsür kodanga memetetba lima kati aotsü Tsüngremi ashiba angaba, iba ama tamang katetba jakla ajitet. Ano Tsüngremi Mosa shimtetbaji, Mosa dak pei kin meimba aser pei kin sobaliba dak akang-akanga ammetba shisatsü keta aliba ajitet. Tanü asen lima anitsü aser yanglutsü asoshi Noa ama Tsüngrem dak tamang katetba tasü-tait ochishir lennir nungdaker. Mosa ama pei kin meimba, pei kin sobaliba akang-akanga ammetba lennir nungdaker. Abraham ama pei akoksa arema Tsüngrem dang tashi angaba aser Tsüngrem den tembar yimtetba lennir nungdaker. Aji oda, shirnok shitakba Tsüngremi shimtetba lennir lir, shirnok dak chichiba pei lima meimba azü dena lir, parnok jagi pei lima/pei yimtsüng raksatsü kanga apayuseta bilemtsü, pei lima/pei yimtsüng raksadang nungibo ni-ang akoksadi ta pei lima kümzüka ayutsü. Ajisuaka, shirnok dak pei lima/pei yimtsüng meimba azü dena mali parnok-ibo raksatsü mapayutsü, saka tanü ajung asaa, tanü takok asaa jembitsü aser inyaktsü, aser idangji kodanga meyanglushitettsüsa raksatsü. Asenoki asen Naga lima aser asen tetsü taso lima yimtsüng raksatsü apayuseta jembidi aser inyakdi.