Yi tongpang walunir

 – N. Imo Longkumer, CTN.

1962 küm tejaklen nungi tenzüka Nagaland nung yi nokdangtsü atema lokti balalai takangba agüja aru, saka temelenshi kecha makai Political Rum agi Nagaland mopanga adok aser yi lar agi asüng. Anungji 1988 küm Pfutsero nung NBCC mungdang akadang joko yi anema Hunger Strike aser Non-cooperation Movement akatsü lemtet aser aji tenzüktsü atema tamasa District HQ ajak nung Protest Rally akatsü renem aser 1989 March tashi nung yi dokan ajak shibangtsü memorandum ka church leader 500-i sign sür Governor nem agütsü, kechiaser ibai President Rule mapang liasü. Yi agi alima menenba, lokti aser kibong raksaba, lanurtem mashileni aoba, ozüng raksaba yamala teraksa aika Governori ngua kanga süoki ia bilema nüburi aginüba ama ataloktsütsü nangzük. Nagaland Chief Minister khristan saka pei nübur indang aria mebilemba ngua Naga nunger masüba Governor katiang lenji arua nüburi akhangba ataloktsütsü nangzük.
1988 küm Konyak Women Body ajanga Mon nung yi anema rally tuluka ayongzük, aser iba kümsa Mon District Dry ta sangdong. Kasa kümji Mokokchung nung volunteers 365-i tasü tonga lumitsü bendanga agütsü aser Janury 3, 1989 nungi hunger strike tenzük. Iba tetsübutsü mapaji ngua Mokokchung DC P.M. Gaur, IAS kanga aoksa tsübu nung tananü Mokokchung District ‘Dry’ ta sangdong.
Joko Nagaland rangpen dry state akümtsü atema June 20, 1989 nü delegate 1000 Kohima Ao church nung sentep aser Hunger strike metenzükdang church leaders teshimtet Assembly kidangi oa ajurutep, saka Govt. telemtetba nung License lirabang yi yanglutsü, amshitsü aser ayoktsü akok ta renema liasü. Iba mezüngmeshi mapa ngua church leader tem NBCC office-i meyipa or ayimtena jepa Tsüngrem dang ain meshizük aser tasü tonga lumitsü nisung 1000-i bendanga agütsü. Saka Medical checkup sür nisung 1000 nung jagi nisung 125 dang health agi melaa lir ta shimtet. Anungji item tasü tait walunirtem jagi Naga lima yi mojing nungi kümzükang ta bendanga agütsü. Idakji kübo apur tambur tema dena liasü, parnoki tzüa mejemi lumi aser parnok rongnung aika temang touzük kg.10 tashi ajema aküm aser nisungpu memeteti tasütsü jenjang tashi lur laoadok. Parnok tenüngtemji: 1. Rev. Yetoshi 2. Rev. Zanao Evan 3. Rev. Jepdak Pastor 4. Rev. Yamyap Executive Secretary 5. Heneze Pastor 6. Imkümchiba Deacon 7. Arshilu Pastor 8. Mar Pastor 9. Kekhevi Pastor 10. Kapikhru Pastor.
Iba tesüngmangtsü mapa ajanga Naga lima ajak anokshi. Iba tatalokba ngua Chief minister-i NBCC-i aginüba ama meladi Hunger Strike-ji anenang ta mepishia mesüzükdang, saka aiben nübur mesüshia aruba ngua strikeji tesashiba aküm aser nisung tali-tali senden. Walunirtem aika iba lima nung mali kümogo, anungji parnok mapaji Naga lima nung Khristan tamanger ali tashi item walunir mapa kodanga mamadoktsü. Kechiaser ibai Nagaland nung tatalokba (event) tuluka lir. Arogotem nung mapang shia iba mapa asoshi tenüngsang agüja kasa ainji meshia sarasadem sentong akatsüla. Yi mojing den raraa license ajak anendakja takok angu saka ibaji süsüa amadokba ajanga tangar anisemer aruba asenoki mokok akümer.
Nisungi koktetla sayatenya masü asünung chief minister-i anir Govt.-i Nagaland state ‘Dry’ ta sangdong. Saka taoksatsü kaji iba sülena Govt. ozüng nungji yi permit meliaka yanglutsü aser ayoktsü akok ta enoka liasü. Anungji NBCC-i Govt. dang ozüngji nüburi aginüba ama shitak meyanglura ano hunger strike tesashiba tenzüktsü ta metetdaktsü. Anungji ozüngji yanglushir March 29, 1990 nung ang Nagaland State Liquor Total Prohibition Actji pass süa mapa aküm.
Tanü asen lima nung yi nokdanga license ajak agiena liaka shiruru tepok nung techanu bena alidang tepsettsü atema jangrong agi tenaka masü ama miimshia shibelena ayoker jenti aliba ajanga parnokbo takar akümer aser yi mojing chubar. Yi ajemer jenti anojungi pei arishi lepdoka samar. Tangbo nübur Yimyim melenshia Tsüngrem dang akhangtsü nüngdaker. Yi ji shingaia mamshira iba dak kecha temenen mali anungji tang nungbi shirnoki yi shibelena alima menentsür, item pur anema yi den külemi atakatemtsüla. Yi nokdangbaji Tsüngremi mulungba süra Pai item amshir temjia samatsütsü südi. Anüng nung tongnüsen ana-na atoka anguba ama mapa ajak nung positive aser negative teti lir. Asenoki küm 10 tsüngda yi samadaktsütsü atakzüka yuaka asen menen yari ibaji 10 ben 10 küma aotsüa shibai metet.